فرصت تاریخی برای حل معضل حاشیه‌نشینی

محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی با انتشار مطالبی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: یکی از مهم‌ترین تصمیمات مجلس که فرصتی بزرگ و تاریخی برای حل مشکلات حاشیه‌نشینی برای دولت محترم فراهم کرده است، در بودجه1401 محقق 
شده است. وی افزود: فعالان حوزه‌های محرومیت‌زدایی و کنشگران عرصه آسیب‌های اجتماعی به‌خوبی مطلع‌اند که موانع قانونی بر سر راه تغییر وضعیت سکونتگاه‌های غیررسمی چه نقشی در تبدیل شدن حاشیه‌نشینان و ساکنان بافت‌های مساله‌دار به شهروندان درجه دو و بی‌اثر شدن اقدامات حمایتی داشته است.
رییس مجلس ادامه داد: مجلس یازدهم در بودجه1401 که به وزارت راه‌وشهرسازی نسبت‌به واگذاری اراضی در اختیار خود با قیمت‌های نازل منطقه‌ای به اقشار ضعیف که از سال‌های دور ساکن سکونتگاه‌های غیررسمی هستند، مجوز داده است. براین اساس مشکل اخذ پروانه ساخت (با رعایت طرح‌های توسعه شهری)،
 بهره‌مندی از امکانات عمومی و بازشدن دست شهرداری‌ها در ارائه خدمات، حل شده و همچنین با حل مشکل اسناد مالکیت، امکان اخذ وام برای این شهروندان فراهم خواهد شد.قالیباف اضافه کرد: 23هزار میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح‌های بازآفرینی اختصاص یافته است و همچنین وزارت راه‌وشهرسازی مکلف به واگذاری 20درصد از زمین‌های در اختیار خود برای بازآفرینی بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای شهر است.
وی تصریح کرد: تحقق این هدف در چارچوب قانون، ضمن رفع مشکلات چندین ساله اقشار ضعیف جامعه و ساماندهی بافت‌های ناکارآمد و فرسوده، امکان صدور پروانه مقاوم‌سازی و نوسازی واقع در این محدوده‌ها را فراهم کرده، امکان ایجاد تعریض شبکه ارتباطی و دسترس‌پذیری بیشتر این بافت‌ها را در راستای ارتقای کیفیت زندگی و بهبود ایمنی و توانمندسازی ساکنان این سکونت‌گاه‌ها فراهم می‌کند و به محدودیت دستگاه‌های عمومی برای ارائه خدمات عمومی در این مناطق پایان خواهد داد.
 رییس مجلس در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به تجربه‌ و شناختی که از این موضوع دارم و با توجه به گستردگی آن در سراسر کشور، انتظار می‌رود با اهتمام دولت محترم در میان‌مدت، تحولی شگرف در بحث محرومیت‌زدایی، توانمندسازی و افزایش کیفیت زندگی میلیون‌ها هموطن آسیب‌پذیر و کمتر برخوردار پدید آید.بنابراین گزارش، حاشیه‌نشینی همواره یکی از معضلات جوامع شهری به حساب می‌آید که با خود مشکلات بی‌شماری را از نظر امنیت، اشتغال، مسائل فرهنگی و اجتماعی به بار می‌آورد؛ افرادی که از روستاها یا شهرهای کوچک‌تر مهاجرت می‌کنند، به‌دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی که دارند به‌خصوص در زمینه گرانی مسکن نمی‌توانند در مراکز شهرها سکونت داشته باشند؛ 
از این رو در شهرهای اقماری یا شهرک‌هایی که فاصله اندکی با شهرها دارند، سکنی می‌گزینند که این خود مشکلات بسیاری را برای جوامع شهری رقم می‌زند؛ حاشیه‌نشینی همواره می‌تواند به‌عنوان پایگاهی برای تولید آسیب‌های اجتماعی مانند قاچاق، دزدی، طلاق، خودکشی و … باشد، چراکه حاشیه‌نشینان به دلیل شرایط نامناسبی که دارند مستعد انجام هریک از موارد یادشده هستند.
 
یک‌سوم جمعیت مشهد حاشیه‌نشین هستند
 پیش از این، نصرالله پژمانفر در نشست علنی دوشنبه، 15فروردین‌ماه مجلس شورای اسلامی در تذکر شفاهی خود با اشاره به سفر رییس‌جمهور به مشهد در ایام نوروز گفته بود: این سفر پربرکت بود و نکات بسیار مهمی را ایشان در این سفر مدنظر قرار دادند. نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس یازدهم تاکید کرد: امیدوارم با پیگیری‌های معاونت اجرایی رییس‌جمهور، مسائل مدنظر اجرایی شود و مشکلاتی که امروز ما در استان خراسان رضوی به‌خصوص مشهد داریم مرتفع شود. وی با اشاره به مشکلات متعدد شهر مشهد 
مطرح کرد: همکاران گرامی؛ متاسفانه شهر مشهد علی‌رغم قضاوتی که درخصوص آن می‌شود، شهری کم‌برخوردار و بی‌امکانات است. موضوع حاشیه‌نشینی در شهر مشهد بسیار بااهمیت است و یک‌سوم جمعیت این شهر حاشیه‌نشین هستند.
همچنین فاطمه رحمانی، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس چهارشنبه 15دی‌ماه در صحن مجلس تاکید کرده بود: همانگونه که می‌دانید سیاست‌های توسعه نامتوازن در سه دهه گذشته منجر به مهاجرت از روستا و گسترش حاشیه‌نشینی شده است؛ مناطقی که به‌شدت کم‌برخوردار به‌لحاظ امکانات حداقلی، رفاهی و البته برخوردار به‌لحاظ هویتی و فرهنگی هستند و اگر اقدامات عاجل برای ارتقای وضعیت زندگی در این مناطق صورت نگیرد، بستر آسیب‌های اجتماعی فراهم می‌شود. امروز از جمعیت 3.5میلیونی مشهد که 1.5میلیون آن در نواحی کم‌برخوردار و حاشیه ساکن هستند، آن هم در مشهدی که پناه و امید ایرانیان و دلدادگان اهل‌بیت اقصی‌نقاط دنیاست، مشهدی که جهان‌شهر است و ایران است و یک مشهد، همه مردم ایران اهل مشهد هستند و بارگاه حضرت خانه امید همه ماست. وی گفت: متاسفانه در سه سال گذشته بودجه زیارت به مشهد تعلق نگرفته و ردیف بودجه زیارت در لایحه بودجه1401 نیز با وجود اشراف کامل رییس‌جمهور بر وضعیت مشهد ناباروانه لحاظ نشده است. مشهدالرضا نیازمند عزم ملی است، مشهد حوزه انتخابیه که نه حوزه نورانیت، امید و پناه همه ایران است، مشهد حوزه انتخابیه همه نمایندگان ملت است، انتظار از نمایندگان اختصاص ردیف بودجه زیارت، حاشیه‌نشینی و زیرساخت‌های لازم درخور مشهد مقدس است، همه ما به مشهد دین داریم.
 
اهواز، دومین شهر دارای جمعیت حاشیه‌نشین 
در کشور
 البته اعتراض نمایندگان به حاشیه‌نشینی محدود به استان خراسان‌رضوی نیست، در دی‌ماه1400 اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی از محله‌های حاشیه‌نشین شهر اهواز اعم از محله‌های سیاحی، گلدشت، مندلی، منبع آب، کوی رمضان و کوی کوروشات بازدید کرده و ضمن گفت‌وگو با مردم این مناطق در جریان معضلات و آسیب‌های اجتماعی موجود در حاشیه شهر اهواز قرار گرفتند.ولی اسماعیلی، رییس کمیسیون اجتماعی مجلس پس از این بازدید یادآور شد: محله سیاحی با 20هزار نفر جمعیت یکی از مناطق کم‌برخوردار بود که از آن بازدید کردیم و یکی از مشکلات اصلی این منطقه وضعیت فاضلاب بود که متاسفانه بعد از گذشت چندین سال هنوز پروژه احداث شبکه فاضلاب در آن پیشرفت فیزیکی چندانی نداشته است. ما با مدیرکل آبفا و پیمانکار این پروژه هماهنگ کردیم تا روند اجرای این پروژه تصریح شود که عملیاتی کردن این پروژه نیز مستلزم این است که وزیر نیرو به وعده خود در جهت تخصیص 3200میلیارد و برگزاری مناقصه عمل کند و قطعا این مهم را تا حصول نتیجه مطلوب پیگیری می‌کنیم تا مردم این منطقه از این شرایط سخت زندگی نجات یابند. وی تاکید کرد: اهواز دارای 700هزار نفر جمعیت حاشیه‌نشین بوده و بعد از مشهد دومین شهری است که دارای بیشترین جمعیت حاشیه‌نشینی است؛ بنابراین ما تسهیلگری و رفع مشکل معیشتی مردم کم‌برخوردار این منطقه را از طریق بهزیستی پیگیری کرده و نتیجه را اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.از دیگر استان‌های دارای حاشیه‌نشینی که نمایندگان در دی‌ماه از آن
 بازدید کردند سیستان‌وبلوچستان بود که نمایندگان از حاشیه شهر چابهار بازدید و مشکلات حاشیه‌نشینی این منطقه را بررسی کردند. طی سال‌های گذشته، شهر چابهار دچار معضل حاشیه‌نشینی شده و جمعیت کثیری از مردم حاشیه شهر از عدم امکانات رفاهی رنج می‌برند. با توجه به این بازدیدها و تذکرات، مجلس در جهت انجام وظایف ذاتی خود، در بررسی لایحه بودجه1401، اعتبارات مناطق کمتر توسعه‌یافته و حاشیه کلانشهرها را افزایش داد تا دست دولت برای رسیدگی به مناطق کم‌برخوردار بازتر شود.
 
معیشت و امنیت دو مقوله متاثر از یکدیگر
پیش از این شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز با تاکید براینکه بودجه سال‌1401 در راستای محرومیت‌زدایی تصویب شده است، گفته بود: تمام تلاش ما در کمیسیون تلفیق بودجه این بود که در سرفصل‌ها و از هر ردیف و تبصره‌ای، بودجه‌ای برای مناطق محروم اختصاص دهیم. هزینه مناطق محروم مورد توجه مجلس قرار گرفته است که شامل مناطق مرزی هم می‌شود؛ زیرا تمام مناطق مرزی ما محروم هستند؛ لذا در سرجمع اعتبارات به این مساله توجه شده است؛ زیرا معیشت و امنیت دو موضوع متاثر از یکدیگر هستند و در جایی که معیشت بهبود پیدا کند، مولفه‌های امنیتی هم تقویت می‌شود؛ بنابراین اثر متقابل دارند. این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: تمام موضوعاتی از قبیل بزه‌های اجتماعی، قاچاق و حاشیه‌نشینی متاثر از وضعیت معیشتی هستند و وضعیت معیشتی بر تقویت امنیت مرزها و مرزنشینان کمک می‌کند. دولت باید به‌صورت متمرکز مناطق محروم و کمترتوسعه‌یافته را توانمند کند، در سطح کلان اگر نگاه کنیم، اعتبارات زیادی برای بهبود وضعیت مرزها و مرزنشینان نیاز نیست.