رقیب ایران در بازار غیر رسمی

بعد از دوبار شکست کشورهای اتحادیه اروپا برای توافق روی تحریم واردات نفت از روسیه، یک مقام ارشد اروپایی بامداد سه‌شنبه از حصول اجماع نظر دراین‌باره خبر داد. «چارلز میشل»، رییس شورای اروپا در پیامی توییتری اعلام کرد که کشورهای عضو این اتحادیه برای تحریم بخش اعظم واردات نفت از روسیه به توافق رسیده‌اند. میشل در این بیانیه توضیح داد: «روی ممنوعیت واردات نفت روسیه به اتحادیه اروپا توافق حاصل شد. این امر بلافاصله بیش از دوسوم واردات نفت از روسیه را پوشش می‌دهد و منبع عظیمی از تامین مالی ماشین جنگی این کشور را کاهش می‌دهد».
وی همچنین افزود: «این حداکثر فشار بر روسیه برای پایان دادن به جنگ است. این بسته تحریمی شامل سایر اقدامات سختگیرانه شامل، قطع ارتباط اسبربانک به‌عنوان بزرگ‌ترین بانک روسیه از شبکه سوئیفت، ممنوعیت پخش دو شبکه دولتی روسی و تحریم افراد مسوول جنایات جنگی در اوکراین می‌شود.»
 «جوزپ بورل»، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با استقبال از این توافق، گفت: «این تصمیمی مهم برای فلج کردن ماشین جنگی پوتین است. اتحاد ما، قدرت ماست.»
پیش از این نیز «مارک روته» با اشاره به سوالاتی که برخی کشورهای اروپایی درباره تحریم نفتی روسیه دارند، گفت: بسته ششم تحریم‌های اتحادیه علیه مسکو احتمالا پیش از فرارسیدن فصل تابستان تصویب می‌شود.

روسیه: مشتریان دیگری پیدا می‌کنیم
کشورهای غربی به سردمداری آمریکا از زمان آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه در منطقه دونباس، تحریم‌های گسترده‌ای را نه‌تنها بر مسکو بلکه بر بلاروس نیز اعمال کرده‌اند و بهانه آن‌ها نیز کمک این کشور به روسیه برای جنگ در اوکراین است. بااین‌حال «ولادیمیر پوتین»، رییس‌جمهور روسیه روز دوشنبه ضمن محکوم کردن تحریم‌های غرب علیه کشورش به بهانه جنگ اوکراین، گفت اقتصاد روسیه با عزت در برابر ضربه تحریم‌ها مقاومت می‌کند.
«میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در واکنش به بسته ششم تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه که شامل تحریم بخشی از نفت این کشور می‌شود، گفت: روسیه واردکنندگان دیگری برای نفت خود پیدا خواهد کرد. اولیانوف روز گذشته (سه‌شنبه) در توییتی در پاسخ به توییت «اورسولا فون‌درلاین»، رییس کمیسیون اروپا که تحریم نفتی روسیه را اعلام کرده بود، نوشت: همانطور که دیروز به‌درستی گفت، روسیه واردکنندگان دیگری پیدا خواهد کرد. قابل‌توجه است که او اکنون اظهارات دیروز خود را نقض می‌کند. تغییر بسیار سریع ذهنیت نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا وضعیت خوبی ندارد.
 
افزایش قیمت نفت به 120 دلار
حال از آنجایی که تاجران منتظرند تا ببینند که آیا اتحادیه اروپا به توافقی برای واردات نفت روسیه خواهد رسید یا نه، قیمت نفت در معاملات روز دوشنبه افزایش یافت و به بالاترین رقم در دوماه گذشته رسید. هر بشکه نفت برنت با یک دلار و چهار سنت افزایش 120.44 دلار فروخته شد. نفت برنت در ساعات اولیه معاملات دیروز تا 120.50دلار هم بالا رفته بود. هر بشکه نفت خام آمریکا با یک دلار افزایش 116.07 دلار معامله شد. تحلیلگران معتقد هستند اگر تحریم کامل صورت گیرد، احتمالا شاهد افزایش بیشتر قیمت‌ها خواهیم بود اما هر توافقی که شامل معافیت باشد، احتمالا چندان تاثیر افزایشی نداشته باشد. کارشناسان معتقد هستند کاهش وابستگی انرژی به روسیه برای کشورهای اروپایی در کوتاه‌مدت هنوز بسیار دشوار است. احتمال یک ممنوعیت فوری کمتر است و تقاضا احتمالا قیمت را در کوتاه‌مدت بالا نگه می‌دارد.
هرگونه ممنوعیت بیشتر خرید نفت روسیه، بازار را در بحبوحه افزایش تقاضا برای بنزین، گازوئیل و سوخت جت در آستانه فصل اوج تقاضا تابستانی در آمریکا و اروپا با عرضه کمتری مواجه می‌کند، بازاری که هم‌اکنون با عرضه کم مواجه است. همچنین یکی دیگر از عوامل افزایش قیمت نفت خام کاهش ارزش دلار عنوان شده است که خرید نفت را برای مالکان ارزهای دیگر ارزان‌تر می‌کند.
البته برخی از کارشناسان اعتقاد دارند این تحریم روسیه به ضرر ایران است و روسیه رقیب نفتی ایران در بازار غیررسمی خواهد شد. همچنان‌که رویترز ۲۹اردیبهشت گزارش داد که تخفیف‌های چشمگیر روسیه به کاهش شدید صادرات نفت ایران انجامیده است؛ به‌گونه‌ای که نفتکش‌های ایرانی با ۴۰میلیون بشکه نفت، در انتظار یافتن مشتری در شرق آسیا هستند؛ البته هرچند نمی‌توان صحت این ادعای رویترز را تایید کرد اما وقتی روس‌ها حدود 40درصد روی نفت خودشان تخفیف اعمال می‌کنند هر شرکتی را تحریک می‌کنند که از این فرصت استفاده کند، از این بابت اگر ما تخفیف بیشتر اعمال نکنیم، بازارهای فروش خودمان را تحت‌تاثیر قرار داده‌ایم. اما سیدمحمدحسین ملائک، سفیر سابق ایران در چین گفته است: درهرحال چینی‌ها از سال‌ها قبل بازار خود را روی روزانه حداقل 500 تا 600هزار بشکه نفت ایران بسته‌اند و در طول 10سال گذشته این ارقام بیشتر شده و کمتر نشده است، حتی اگر به ضررشان باشد، نفت ایران را حفظ می‌کنند؛ بنابراین شرایط کنونی ممکن است در نوسانات تغییری حاصل کند، ضمن اینکه چین مثل هر خریدار دیگری سعی می‌کند به بازار فشار وارد کند.
 
تاثیر تحریم نفتی روسیه بر بازار ایران
حال با توجه به ورود روسیه به بازار غیررسمی که می‌تواند رقیب بزرگی برای ایران باشد، اگر به‌دنبال درآمدهای نفتی باشیم، باید به فکر ورود به بازار رسمی باشیم. اکنون عراق برنامه دارد که تا 2027 به تولید 6 تا 7میلیون بشکه در روز برسد و این رقابت خطرناکی است، عربستان هم خودش را آماده می‌کند تا سال2027، 13میلیون بشکه ظرفیت داشته باشد. همه این کشورها می‌توانند جای ایران را بگیرند و هرچند ما در این زمینه فرصت را از دست بدهیم، بیشتر از رقبای خود عقب می‌‌افتیم.
ضمن اینکه بحث انرژی‌های تجدیدپذیر را هم داریم که اروپا تصمیم گرفته تا 2030 حدود 40درصد انرژی را تجدیدپذیر کند، همه این‌ها باعث می‌شود بازار نفت ایران تحت فشار باشد.

حمیدرضا صالحی: با تحریم نفتی روسیه، ایران در بازار غیررسمی دارای رقیب می‌شود
 در همین زمینه حمیدرضا صالحی، رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفت‌وگو با «صبح‌نو» گفت: منبع عمده درآمدی روسیه مرتبط با نفت است و بخش عظیمی از بازار نفت جهان را در اختیار دارد و اروپا با استفاده از ابزار تحریم نفت روسیه در پی آن است که درآمد این کشور را تحت‌تاثیر قرار دهد، اگر این اتفاق رخ دهد و بخش بزرگی از خرید نفت از روسیه منتفی بشود، این موضوع در بازار نفت تاثیرگذار است، به‌طوری‌که نقش دلال‌ها و واسطه‌ها را در بازارهای غیررسمی افزایش می‌دهد. وی افزود: هرچه روس‌ها از بازار رسمی فاصله بگیرند در بازار غیررسمی که ایران بازیگر قوی در این بازار است ضرر می‌کند و دارای رقیب می‌شود. روسیه به‌دلیل تولید نفت زیادی که دارد ممکن است تخفیف‌های زیادی برای جذب مشتری بدهد و جای ایران را می‌گیرد که شاهدیم توانسته در بازار فولاد تاثیر بگذارد و فروش ایران را کم کند. از سوی دیگر، در بازار رسمی هم بازیگران دیگری مانند عربستان و عراق می‌توانند جای روسیه را پر کنند.
رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران گفت: ایران ظرفیت تولید 6 یا 7میلیون بشکه را قطعا ندارد اما اگر وارد بازار رسمی بشویم و سرمایه‌گذاری در ایران انجام شود در مدت کوتاهی ظرفیت تولید وارد مدار می‌شود، چراکه در گذشته ما تا چهارمیلیون بشکه هم تولید داشته‌ایم و کمتر از یک‌سال می‌توانیم افزایش تولید داشته و بیش از دومیلیون بشکه صادرات داشته باشیم.
صالحی با بیان اینکه بخشی از چاه‌ها و میادین را در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری می‌کردیم، تصریح کرد: البته سیاست هم این بوده است که از صادرات نفت فاصله بگیریم و به سمت صادرات غیرنفتی برویم اما تحریم بر صادرات غیرنفتی هم تاثیر گذاشت. ما قبلا رکورد خوبی در تولید نفت داشتیم اما علاوه بر تحریم، سیاست‌گذاری‌ها هم در فاصله‌گیری از درآمدهای نفتی تاثیرگذار بوده است. ما امروز به 250میلیارد سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز نیاز داریم؛ این رقمی است که وزارت نفت اعلام کرده است.
وی افزود: با توجه به تحریم نفت و گار روسیه ایران به‌دلیل ذخایر بالای گازی می‌توانست جایگزین گاز روسیه باشد اما دلایل مختلف این کار صورت نگرفت. یکی از دلایل آن بحث فنی و عدم سرمایه‌گذاری است و البته نوع نگاه و رابطه ایران با روسیه نیز بر این موضوع تاثیر داشته و ایران هیچگاه دنبال این نبوده است که خود را رقیب روسیه معرفی کند. صالحی با بیان اینکه ایران می‌توانست هاب انرژی در منطقه باشد، گفت: عدم ثبات در سیاست‌های استراتژیک وجود دارد. در حوزه گاز می‌توانستیم بازیگر تاثیرگذار در انرژی باشیم و از ذخایر گازی و میادین مشترک نهایت بهره را ببریم، مانند پارس جنوبی که امروز قطر یکی از صادرکنندگان گاز «ال ان جی» شده است اما ایران هیچ جایگاهی در صادرات گاز «ال ان جی» ندارد. این فعال اقتصادی یادآور شد: می‌توانستیم با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران هاب انرژی در منطقه باشیم اما خودمان را برای چنین موقعیتی آماده نکردیم و حتی هیچگاه از زبان سیاستمداران نشنیدم که به‌طور مثال بگویند که می‌خواهیم 10سال دیگر هاب انرژی منطقه بشویم یا هیچگاه در مذاکره با روسیه ندیدم که درباره تولید و صادرات گاز مذاکره کنند یا در مذاکرات وین شرط بگذارند بخشی از صادرات گاز اروپا را تامین کنیم.
وی با بیان اینکه توسعه انرژی بسیار در سپهر اقتصاد ایران جایگاه کمرنگی دارد، خاطرنشان کرد: فرصت طلاست، چاه‌های نفت و گاز ما ارزشمند هستند. ما باید جایگاه خودمان را در این بازار احیا کنیم، هرچند که سرمایه‌های دیگری داریم که مانند همین چاه‌ها نفت ارزشمند هستند اما از طریق نفت و انرژی که امروز جهان نیازمند آن است. اگر ما به کشورهای منطقه برق صادر کنیم و شبکه برقی و گازی در منطقه داشته باشیم باعث افزایش قدرت اقتصادی، سیاسی و امنیتی در ایران می‌‌شود اما متاسفانه این موضوع در درجه اهمیت سیاستگذاری در کشورمان نیست.