همان اروپای همیشگی؛ زیاده خواه

با روشن‌شدن زوایای اصلی سیاست خارجی دولت آینده آمریکا در قبال ایران، رویکرد اروپایی‌ها نیز از وضعیت مصلحانه و در عین حال منفعلانه‌ دوران ترامپ، خارج و شکل و درون‌مایه‌ زیاده‌خواهانه به خود گرفته است. اگر تا پیش از این، سه کشور اروپایی عضو برجام، به شکل لسانی و ظاهری خود را پایبند به برجام جلوه می‌دادند، هم‌اکنون و پس از اظهارات زیاده‌خواهانه جو بایدن درباره سیاست‌‌‌های دفاعی ایران، آنها نیز به شکلی کاملا همسو، مشغول تکرار رویکردهای واشنگتن هستند و بر همین اساس از لزوم گفت‌وگوهای دوباره بر سر برنامه‌‌‌های دفاعی و امنیت ملی ایران سخن می‌گویند. گزارش اخیر آژانس درباره نصب سانتریفیوژهای جدید در نطنز بهانه‌‌ای شد تا تروئیکای اروپا، جدی‌‌تر از قبل علیه ایران صف‌آرایی کند.

رسانه‌های غربی چندی پیش گزارش دادند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کشورهای عضو اعلام کرده ایران برای نصب تعداد بیشتری از سانتریفیوژهای پیشرفته‌ IR-2M در تأسیسات هسته‌ای نطنز، تصمیم نهایی خود را گرفته است. منبع این اخبار و گزارش‌ها در واقع اطلاعات دریافته توسط آژانس بود که اقدام به انتشار مکاتبات محرمانه خود با ایران کرده بود. به بیانی، اقدام مسوولان کشورمان برای به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته براساس قانون مربوط به «لغو تحریم‌ها» است که جمهوری اسلامی ایران این اقدام را طی گزارشی رسمی به اطلاع آژانس رسانده بود. روز جمعه، 14 آذر، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با انتشار گزارشی محرمانه، از برنامه ایران برای نصب سه آبشار سانتریفیوژهای جدید در نطنز خبر داد. اقدام خلاف قاعده آژانس در انتشار اطلاعات محرمانه ایران، باعث اعتراض کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین شد. او چندی پیش در گفت‌وگویی با شبکه خبر با اشاره به محرمانه بودن مکاتبات میان اعضا با آژانس، تصریح کرد: تمامی گزارش‌های پادمانی و برجامی و همچنین مکاتبات ایران با آژانس و بالعکس، محرمانه هستند. آژانس نیز گزارش‌هایش را در سایت داخلی خود که فقط در دسترس اعضای آن است، قرار می‌‌دهد. غریب‌آبادی در عین حال درز اطلاعات مربوط به ایران توسط آژانس را مستحق پیگیری‌‌‌های حقوقی ایران دانست و تاکید کرد: به‌زودی پیگیری‌های حقوقی ایران در این زمینه به‌طور جدی دنبال می‌شود. لازم به ذکر است که این برای اولین بار نیست که آژانس اتمی رویکردی کاملا سیاسی و به دور از ملاحظات فنی در قبال برنامه هسته‌‌ای ایران اتخاذ می‌کند. خرداد امسال بود که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه ضدایرانی پیشنهادشده از سوی تروئیکای اروپایی از سال 2012 را به بهانه عدم‌همکاری تهران با تحقیقات آژانس تصویب کرد؛ قطعنامه‌‌ای که بنا بر اطلاعات منتشره، در اثر فشار لابی‌‌‌های صهیونیستی تصویب شد. موسوی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه همان ایام درباره اقدام سیاسی آژانس گفت: امیدواریم آژانس و اعضای شورای حکام زیر فشار آمریکا و رژیم صهیونیستی تصمیم غیرسازنده‌ای نگیرند، در غیر این صورت ممکن است ایران واکنش درخوری نشان دهد که احتمالا آن‌ها حدس می‌زنند این واکنش چه خواهد بود. سوءاستفاده تروئیکا اقدام سیاسی و غیرحرفه‌‌ای آژانس در فاش‌كردن اطلاعات محرمانه ایران، باعث شد تا سه کشور اروپای غربی حاضر در برجام(موسوم به تروئیکا) روز گذشته ضمن ابراز نگرانی از تصمیم ایران برای به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز، این اقدام را مغایر برجام عنوان کنند. آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه مشترک خود مدعی شدند: اطلاعیه اخیر ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه قصد نصب سه آبشار جدید از سانتریفیوژهای جدید در کارخانه غنی‌‌‌سازی سوخت در نطنز دارد، مغایر با برجام و به‌شدت نگران‌کننده است. این بیانیه افزود: ما با نگرانی‌های عظیم از قانون اخیری که به تصویب مجلس ایران رسیده است، باخبر شده‌ایم. چنانچه این قانون اجرایی شود، برنامه هسته‌ای ایران را به نحو محسوسی توسعه خواهد داد و دسترسی‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محدود خواهد کرد. سه کشور اروپایی در بیانیه اخیر خود در حالی اقدام ایران برای راه‌اندازی سانتریفیوژهای نسل جدید در نطنز را مغایر برجام و به‌شدت نگران‌کننده توصیف کرده‌اند که از قضا طبق بند 36 برنامه جامع اقدام مشترک(ناظر بر سازوکار حل‌وفصل اختلافات) چنانچه ایران در طرف مقابل برای عمل به تعهداتش خلل و سستی ببیند، می‌تواند اجرای تعهداتش را به طور جزئی یا کلی متوقف کند. از سوی دیگر، ابراز نگرانی تروئیکا از مصوبه اخیر مجلس برای لغو تحریم‌ها هم بی‌اساس است چراکه در صورت عمل این سه کشور به وظایف برجامی خود، تمامی بندهای الزامی مصوبه مجلس، امکان لغو خواهند داشت؛ چه آنکه ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در نشست اخیر گفت‌وگوهای مدیترانه‌ای، ضمن دفاع از قانون مجلس، تاکید کرد: آمریکا و کشورهای اروپایی می‌توانند به تعهدات برجامی خود بازگردند و در این صورت نه‌تنها این قانون اجرا نمی‌شود، بلکه اقداماتی که طبق بند 36 برجام داشتیم(کاهش تعهدات) هم لغو خواهند شد. بازگشت اروپا به تنظیمات کارخانه‌‌ای بیانیه بی‌مبنای تروئیکا البته تنها تحرک آنها علیه ایران طی روزهای گذشته نبوده است. از بعد از نهایی شدن پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا، اروپایی‌ها با چشم‌انداز بازگشت واشنگتن به برجام و امکان اجماع حول آن، قصد کرده‌اند تا با اقدامات ایذایی، برجام‌‌‌های دیگر از جمله در حوزه‌‌‌های موشکی و منطقه‌‌ای را بر ایران تحمیل کنند. این سیاست در حالی است که آنها تاکنون و به‌خصوص پس از خروج آمریکا از برجام، به هیچ‌کدام از تعهدات خود عامل نبوده‌اند. برای نمونه، چندی پیش هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان در اظهاراتی، خواستار توافق فراتر از برجام با ایران شد. با وجود اینکه ایران شفاف‌‌ترین فعالیت‌‌‌های هسته‌‌ای در جهان را دارد، وزیر خارجه آلمان تاکید کرد: ما انتظارات روشنی از ایران داریم. تهران نباید به سلاح هسته‌ای و هرگونه برنامه موشکی دسترسی داشته باشد. ماس در عین حال با اشاره به لزوم انعقاد قرارداد با ایران فراتر از موضوعات هسته‌ای، تاکید کرد: ما به یک توافق هسته‌ای فراتر با ایران نیاز داریم که منافع ما را تامین کند. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز گذشته در نشستی خبری در واکنش به اظهارات زیاده‌خواهانه هایکو ماس با بیان اینکه ایران چیزی که یک‌بار مذاکره شده را مجددا مذاکره نمی‌کند، خاطرنشان کرد: مواضع ایران درباره برجام، ثابت و بدون تغییر است. برجام یک بار مذاکره شد؛ این توافق نتیجه مقاومت ایران بوده، امضا و در قطعنامه ۲۲۳۱ درج شده است. اظهارات وزیر خارجه آلمان درباره لزوم مذاکره مجدد بر سر برنامه موشکی و منطقه‌‌ای ایران و نیز بیانیه تروئیکا علیه برنامه هسته‌‌ای کشورمان، در شرایطی مطرح شده که بایدن که رسانه‌ها از او به عنوان مامور تشکیل کابینه آینده آمریکا یاد می‌کنند، طی روزهای گذشته به طور صریح سیاست خارجی خود نسبت به ایران را بیان کرده است؛ برنامه‌‌ای که محور آن در ظاهر، نظارت بر برنامه هسته‌‌ای ایران اما در اصل، تضعیف مولفه‌‌‌های قدرت کشورمان به طور مشخص در حوزه‌‌‌های موشکی و امنیتی است. بایدن چندی پیش در گفت‌وگویی تصریح کرد: ما از طریق مشورت با متحدان و شرکای خود، وارد مذاکرات و توافقات بعدی برای تشدید و تمدید محدودیت‌های هسته‌ای ایران خواهیم شد و همچنین به برنامه موشکی ایران و مسائل منطقه‌ای نیز خواهیم پرداخت.