بن بست تشکیل دولت در عراق

تحولات سیاسی عراق هر چه بیشتر جلو می رود، شاهد شگفتانه‌های جدیدتر می شود، کما اینکه در روزهای اخیر جریان صدر پس از ناکامی در معرفی دولت اعلام کرد؛ به اپوزیسیون ملی تبدیل می‌شود. موضوعی «یاسر الخیرو»، فعال رسانه‌ای عراق بر آن تاکید کرد و به روزنامه «صبح‌نو»، گفت: وضعیت سیاسی به بن‌بست کامل رسیده و حتی چشم‌اندازی هم در عرصه سیاسی دیده نمی‌شود. به‌نوعی گفتمان‌ها و مذاکرات سیاسی قفل شده است. نه کاظمی، نخست‌وزیر کنونی عراق به‌عنوان نخست‌وزیر جدید معرفی می‌شود، نه نوری المالکی که برخی فراکسیون‌ها بر آن تاکید دارند.

در شرایطی که بن‌بست سیاسی برای تشکیل دولت جدید عراق بعد از برگزاری پنجمین انتخابات پارلمانی در (18 مهر 1400) از مرز هفت‌ماه نیز گذر کرده، همچنان شگفتانه‌های مقتدی صدر برای روند سیاسی گره‌خورده این روزهای کشور ادامه دارد. مقتدی طی ماه‌های گذشته تاکنون، بر سناریوهایی همانند تشکیل دولت اکثریت ملی، ضرب‌الاجل 40روزه به چارچوب هماهنگی شیعیان برای تشکیل دولت و سپردن زمان دو هفته‌ای به مستقل‌های پارلمان برای تشکیل کابینه با حمایت او، تاکید کرده است. حال در جدیدترین طرح یا ابتکار مقتدی صدر برای خروج عراق از بن‌بست سیاسی، وی با اعتراف به اینکه در زمینه تشکیل دولت اکثریت ملی موفق نشده است، بر تبدیل شدن جریان متبوع خود به اپوزیسیون ملی و سپردن مسوولیت تشکیل دولت به سایر جریان‌ها تاکید کرده است. طرح تبدیل شدن جریان صدر به اپوزیسیون، آن‌هم در بازه زمانی یک ماهه، عملا می‌تواند صحنه معادلات سیاسی کشور عراق را بیش از هر زمان دیگری پیچیده‌تر کند.
طرح جدید صدر ریشه در پذیرش واقعیات میدانی صحنه سیاست و حکمرانی عراق دارد. او طی ماه‌های گذشته نمی‌توانست این واقعیت را بپذیرد که بدون جلب رضایت چارچوب همگانی امکان طرح تشکیل دولت اکثریت ملی وجود ندارد اما اکنون به نظر می‌رسد درنهایت او این واقعیت را پذیرفته است. چرخش مواضع و طرح ابتکارات چندگانه او همچون شکل‌گیری اپوزیسیون ملی، اکنون جای سوال دارد؛ موضوعی که وضعیت سیاسی عراق را با پیچیدگی و بن‌بست بیشتر روبه‌رو می‌سازد. جریان صدر پس از پایان فرصت 40روزه صدر، در (14اردیبهشت 1401) او ابتکاری را بر مبنای سپردن تشکیل دولت جدید به حداقل 40نماینده مستقل از مجموع 329نماینده حاضر در پارلمان ارائه کرد. رهبر جریان صدر عراق در طرح جدید خود از نیروهای مستقل خواسته که ظرف 15روز دولت جدید را در این کشور تشکیل دهند. وی تاکید کرده که ائتلاف سه‌جانبه به این دولت رأی می‌دهد اما جریان صدر در آن مشارکت نخواهد داشت. اکنون با نزدیک شدن به موعد پایان این فرصت 15روزه به مستقل‌ها، مقتدی طرحی جدید را در قالب تبدیل شدن جریان تحت رهبری خود به اپوزیسیون ملی ارائه کرده است. وی با بیان اینکه در زمینه تشکیل «دولت اکثریت ملی» موفق نشده است، تصریح کرد: یک راه بیشتر باقی نمانده و آن تبدیل شدن به اپوزیسیون ملی است.
رهبر جریان صدر با اشاره به اینکه مدت این اپوزیسیون، کمتر از ۳۰روز نخواهد بود، خاطرنشان کرد: اگر طرف‌ها و سایر فراکسیون‌های پارلمانی ازجمله کسانی که با این جریان، ائتلاف کرده بودند، بتوانند کابینه تشکیل دهند که مراد حاصل شده است و در غیر این صورت، تصمیم دیگری خواهیم گرفت. اظهارات اخیر صدر بدین معنا است که احتمالا بعد از پایان فرصت یک ماهه او برای تشکیل دولت جدید که جریان صدر اپوزیسیون آن خواهد بود، احتمالا او ابتکاری جدیدتر را اعلام خواهد کرد. ناامیدی مقتدی صدر از تشکیل دولت اکثریت ملی و طرح جدید او برای تبدیل شدن جریان متبوعش به اپوزیسیون ملی ریشه در پذیرش واقعیات میدانی صحنه سیاست و حکمرانی عراق دارد. گویا، مقتدی همچنان تلاش دارد که بار مسوولیت وضعیت وخیم اقتصادی و اجتماعی روی شانه‌های او قرار نگیرد، بلکه همواره از وی به‌عنوان مصلح و ناجی یاد شود. با توجه به آرایش نیروها و اضلاع قدرت حاضر در صحنه سیاست و حکمرانی کشور عراق به‌وضوح می‌توان اظهار داشت، قرار گرفتن صدر به‌عنوان اپوزیسیون و عدم مداخله‌کننده در مذاکرات تشکیل دولت، بیشتر شبیه کاغذبازی سیاسی است. با چینش شکل‌گرفته عملا هیچ جریانی نمی‌تواند حتی به مرز تشکیل دولت نیز نزدیک شود. روی کاغذ چینش و اعداد بازیگران تغییر محسوسی داشته اما در عمل شاهد هستیم که همچنان جریان‌های رقیب در جبهه مقابل یکدیگر قرار دارند. تنها سناریویی که می‌تواند عراق را به مرز تشکیل دولت جدید با اپوزیسیون ملی بودن جریان صدر نزدیک کند، توافق چارچوب هماهنگی شیعیان با متحدان سابق صدر یعنی بارزانی، الحلبوسی و خمیس الخنجر است؛ البته باید توجه داشت که هیچ غیرممکنی در دنیای سیاست وجود ندارد اما درعمل چنین امری نه تنها محتمل به نظر نمی‌رسد، بلکه حتی در صورت تمایل این جریان‌ها به چنین توافقی احتمالا صدر مانع این امر خواهد شد.
 
الخیرو: با ادامه بن‌بست سیاسی در عراق، احتمال برگزاری مجدد انتخابات پارلمانی می‌رود
«یاسر الخیرو»، فعال رسانه‌ای عراق در گفت‌وگو با روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به بن‌بست ایجادشده در تشکیل دولت عراق، عنوان کرد: برای تشکیل دولت جدید عراق چشم‌انداز روشنی نیست اما این تحلیل می‌رود که احتمال دارد افرادی چون «عادل عبدالمهدی» ازسوی پارلمان به‌عنوان نخست‌وزیر معرفی شوند. حتی این احتمال می‌رود که یک فرد ناشناخته از بیرون بیاید و توافقی او را سرکار آورند تا همه به خواسته‌های‌شان برسند چرا که فرصت قانونی برای معرفی نخست‌وزیر هم به پایان رسیده است.
 
چرایی بن‌بست سیاسی در بغداد
این تحلیلگر عراقی با اشاره به اینکه احتمال درگیری نظامی میان احزاب و گروه‌های سیاسی عراق می‌رود، افزود: چند روزی است اخباری مبنی بر دیدار رهبران جریانات سیاسی با فرماندهان نظامی در رسانه‌های عراق دیده می‌شود و حتی در برخی موارد احزاب یکدیگر را تهدید کرده‌اند. برخی احزاب تلاش دارند تا احزاب دیگر را از گردونه سیاسی حذف کنند کمااینکه برخی گروه‌های مقاومت، مورد تهدید برخی جریان‌ها قرار گرفتند و حتی شاهد برخی اتفاقات نیز بودیم؛ ازاین رو است که معتقدم، وضعیت سیاسی به بن‌بست کامل رسیده و حتی چشم‌اندازی هم درعرصه سیاسی دیده نمی‌شود. به‌نوعی گفتمان‌ها و مذاکرات سیاسی قفل شده است. نه کاظمی، نخست‌وزیر کنونی عراق به‌عنوان نخست وزیر جدید معرفی می‌شود، نه نوری المالکی که برخی فراکسیون‌ها بر آن تاکید دارند.
 
 تقابل در معرفی نخست‌وزیر جدید
الخیرو با اشاره به اینکه نوری المالکی در عرصه سیاسی عراق یک برگ مذاکره است، تاکید کرد: نوری المالکی در عراق، به‌عنوان نخست‌وزیر معرفی نمی‌شود چراکه کردها اجازه معرفی به‌عنوان نخست‌وزیر به او نمی‌دهند. از سوی دیگر، هم الکاظمی را داریم که او را به‌عنوان نخست‌وزیر معرفی نمی‌کنند، چراکه جریان مقاومت اجازه نمی‌دهند و او را خائن می‌دانند؛ از این رو است که می‌توان گفت بن‌بست سیاسی در عراق ایجاد شده و چنانچه اینگونه پیش رود، احتمال برگزاری مجدد انتخابات پارلمانی در عراق می‌رود.
 
احتمال تقابلات درون‌سازمانی
این فعال رسانه‌ای عراقی، در پاسخ به اینکه چرا خود مقتدی صدر کاندیدای نخست‌وزیری نمی‌شود؟ گفت: نمی‌دانم چه سری است که مقتدی صدر دوست دارد بیشتر رهبر یک جریان باشد تا مدیر، او به‌هیچ‌وجه مسوولیتی نپذیرفته است و نمی‌خواهد جایگاه مدیریتی داشته باشد. حتی این بیم می‌رود که تقابلات نظامی میان گروه‌های مختلف در عراق شکل گیرد، رسانه‌های عراقی دیروز به این موضوع اشاره داشتند. قطعا بیت شیعی مخالف درگیری هستند، چراکه تعبیرشان این است که این جنگ بین خانواده است و ممکن است هر کسی بیرون از خانواده سود آن را ببرد اما این خانواده است که متضرر خواهد شد. از این رو است که جریان مقاومت تلاش دارد تا اختلافات موجود به نبرد نظامی میان گروه‌های مختلف تبدیل نشود.
 
سوءاستفاده آمریکا برای اشغالگری
وی یادآور شد: شرایط کنونی کشورمان عراق، به سمتی می‌رود که آمریکا راحت به اشغالگری خود ادامه دهد و حتی بیم این می‌رود که از حالت مستشاری نظامی خارج شود و نیروی نظامی پیاده کند. آن وقت است که عراق به سمت قهقهرا می‌رود. اگرچه ایران به‌خاطر حساسیت‌های موجود در جریان صدر و اهل سنت نمی‌تواند به موضوعات داخلی کشورمان ورود کند اما این تحلیل می‌رود که شاید مقتدی صدر بپذیرد که نیروهای اشغالگر در عراق بمانند. اکنون عرصه سیاسی عراق به‌گونه‌ای است که می‌توان گفت؛ صحنه سیاست بغداد را اشغالگران آمریکایی  به‌صورت غیرمستقیم هدایت می‌کنند.