«صبح‌نو» به بهانه سفر امامعلی رحمان به کشورمان گسترش مناسبات تهران-دوشنبه را بررسی می‌کند
همکاری های نظامی- امنیتی ایران و تاجیکستان
تحرکات امنیتی و ضدامنیتی در روزهای اخیر نگاه‌ها را به‌سمت دوشنبه چرخانده است؛ اگرچه تاجیکستان در این سال‌ها چالش‌های عمیق و ناامنی‌ها قابل‌توجه را تجربه نکرده است اما این بدان معنا نیست که نیازی به تدابیر امنیتی نداشته باشد. تحرکات داعش در هفته‌های اخیر بیش از هر زمانی مقامات دوشنبه را نگران کرده است. از سوی دیگر، حضور دو مقام بلندپایه نظامی و امنیتی ایران در این کشور در هفته‌های اخیر و پس از آن سفر رییس‌جمهور این کشور به تهران قابل‌توجه است.
تحرکات داعش علیه تاجیکستان
گرچه طالبان که در اوت2021 در افغانستان به قدرت رسیدند مدعی هستند که امنیت را در این کشور کاملا تامین کرده‌اند اما حملات روزافزون گروه تروریستی داعش باعث ایجاد ناآرامی در داخل و خارج از این کشور شده است. برخلاف سوریه و عراق، داعش که نتوانست سلطه خود را در افغانستان گسترش دهد، اخیرا حملات خود را علیه شیعیان این کشور تشدید کرده است. پس از تسلط طالبان در افغانستان، درحالی‌که تخلیه ادامه داشت، انفجارهای کابل بار دیگر نگاه‌ها را به این گروه تروریستی معطوف کرد. به گفته دولت موقت طالبان، هیچ گروه تروریستی در کشور فعالیت نمی‌کند، بجز افراد معدودی که از ایده داعش حمایت می‌کنند.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، بیش از 50بمب‌گذاری بزرگ و کوچک و حمله مسلحانه در سراسر این کشور انجام شد. گروه تروریستی داعش مسوولیت بیشتر این حملات را برعهده گرفت. این حملات در 6مسجد (سه سنی و سه شیعه)، مینی‌بوس‌های حامل شیعیان هزاره، بیمارستان نظامی، فرودگاه بین‌المللی کابل و علیه اعضای طالبان صورت گرفت. درحالی‌که داعش مسوولیت بیشتر حملات علیه شیعیان را برعهده گرفته اما هنوز کسی مسوولیت حملات به مساجد اهل سنت را برعهده نگرفته است.
در این مدت بیش از 330نفر که اکثرا غیرنظامی بودند در حملات گروه تروریستی داعش جان خود را از دست داده‌اند. داعش خراسان که در گذشته به دلیل منطقهای شامل افغانستان، پاکستان، ایران و آسیای مرکزی نامگذاری شده بود، شاخه‌ای از گروه تروریستی داعش است که در سال2013 با جدا شدن از القاعده در افغانستان و پاکستان تاسیس شد.
در سال2014، زمانی که داعش در عراق و سوریه اعلام موجودیت کرد، اعضای سابق طالبان پاکستانی وفاداری خود را به ابوبکر البغدادی، سرکرده داعش اعلام کردند. علاوه بر این، افراد زیادی از پاکستان و افغانستان به عراق و سوریه رفتند تا در صفوف داعش بجنگند. بدین ترتیب، داعش در ژانویه2015 با مشارکت طالبان پاکستانی به کسانی که وفاداری خود را به داعش در منطقه اعلام کردند، تاسیس شد. گفته می‌شود که این گروه هزاران عضو از بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی و عربی و همچنین چچن، هند، بنگلادش و چین دارد. همچنین گفته می‌شود که داعش در خانه‌های سلولی در اطراف کابل و ولایت‌های دیگر در جنوب، شمال و شمال‌شرق افغانستان فعالیت می‌کند.
اقدامات تروریستی داعش تا آنجا پیش رفته است که اقدام به شلیک راکت به آن‌سوی مرزهای افغانستان می‌کند، کمااینکه در هفته‌های اخیر بود که داعش چهار راکت به‌سوی تاجیکستان شلیک کرد که موجب کشته و مجروح شدن تعدادی از شهروندان این کشور شد. مقامات تاجیکستانی اعلام کردند که نقاط مرزی این کشور از خاک افغانستان مورد حملات راکتی قرار گرفته‌اند؛ حملاتی که داعش مسوولیت آن‌ها را به عهده گرفته است.
اهمیت همکاری منطقهای برای مقابله با داعش
مقامات تاجیکستانی اعلام کردند که چهار موشک دست‌ساز از نوع BM-1 از شهرستان «خواجه‌غار» ولایت «تخار» به‌سمت تاجیکستان شلیک شده است. براساس گزارش رسانه‌های تاجیکستانی، مرزبانان این کشور پس از شلیک موشک به‌سوی خودروی حامل راکت‌ها تیراندازی کردند. شاخه خوراسان گروه تروریستی داعش در بیانیه‌ای مسوولیت این حمله را به عهده گرفت. این درحالی است که مقامات محلی تاجیکستان جماعت انصارالله را مسوول حمله می‌دانند.
طالبان تاکنون درباره این حمله اظهارنظر نکرده است. گارد مرزی تاجیکستان دو سال پیش نیز در بیانیه‌ای گفته بود که در حمله داعش به پاسگاه‌های مرزی این کشور، دو نظامی کشته شدند. این رویداد امنیتی در 60کیلومتری شهر «دوشنبه»، پایتخت تاجیکستان به وقوع پیوسته بوده است و هدف حمله هنوز مشخص نیست. همچنین مقام‌های تاجیک جزئیاتی ارائه نکرده‌اند. گویا گروه تروریستی داعش در افغانستان می‌خواهند دستیابی به راکت و شلیک آن به دوردست را به رخ طالبان بکشد و آن‌ها را در برابر اقدامات و جنایت‌های جدید خود قرار دهند.
از این رو همکاری ایران و تاجیکستان با تحلیل از زاویه امنیتی می‌تواند راهبرد جدید دوشنبه برای بهره بردن از ظرفیت ایران برای مقابله با این ناامنی‌ها را نشان دهد. جمهوری اسلامی همواره و در زمان اوجگیری قدرت داعش در منطقه بر ضرورت همکاری کشورهای منطقه برای جلوگیری از این اقدامات ضد امنیتی تاکید داشت که حالا پس از چند سال و شکست داعش، اهمیت این راهبرد بیش از گذشته مشخص شده است.
در این راستا، علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران روز جمعه در چهارمین نشست گفت‌وگوی امنیت منطقهای در دوشنبه با تبیین شرایط منطقه به‌ویژه تحولات افغانستان در 20سال گذشته و با اشاره به شکست و فرار مفتضحانه آمریکا از افغانستان، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان برقراری امنیت و صلح و ثبات در افغانستان بوده و آن را بستر موردنیاز برای توسعه و رفاه مردم این کشور و نیز مردم منطقه می‌داند.
تلاش برخی کشورهای منطقه برای گسترش ناامنی
شمخانی در ادامه گفت: ایران، امنیت در منطقه را امری به هم پیوسته می‌داند و معتقد است، امنیت، صلح و ثبات در افغانستان برای همه کشورهای منطقه ضروری و لازم است. کشورهای منطقه باید با تمرکز بر عوامل امنیت‌آفرین، اقدامات بازدارنده مشترک برای جلوگیری از شکل‌گیری هسته‌های ناامنی و بی‌ثباتی را در دستورکار قرار دهند.
ثبات در افغانستان به ثبات در منطقه کمک خواهد کرد و کشورهای منطقه حالا با تجربه تحرکات داعش باید قدم‌های جدی‌تری برای افزایش امنیت خود بردارند. دخالت برخی کشورهای منطقهای و فرامنطقه‌ای در هدایت و انتقال تروریست‌ها به افغانستان باید بیش از گذشته موردتوجه کشورهای منطقه قرار بگیرد تا بار دیگر شاهد گسترش ناامنی‌ها نباشیم.
از این رو سفرهای اخیر شمخانی و باقری به دوشنبه از این دیدگاه اهمیت بالایی دارد. برای اولین‌بار است که تاجیکستان میزبان رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران شده است؛ کشوری در آسیای میانه که اشتراکات عمیق تاریخی فرهنگی و زبان مشترک، ملت ایران و تاجیک را به هم پیوند داده است. همچنان‌که اولین سفارت کشور خارجی در پایتخت این کشور شهر دوشنبه، سفارت ایران بوده است.
حال سطح روابط این دو کشور در دو سال گذشته به بالاترین حد خود رسیده است. همچنان‌که تاجیکستان مقصد اولین سفر خارجی دولت سیزدهم بوده و طی این مدت نیز تنظیم قراردادهای مشترک سیاسی و اقتصادی و حتی حقوقی و قضایی رشد قابل‌توجهی داشته است. تاجیکستان عضو دائم سازمان همکاری شانگهای است که یکی از ابعاد اصلی آن پیمان‌های امنیتی است. این کشور در چند سال اخیر تنش‌های مرزی با همسایه شمالی خود قرقیزستان و اختلافاتی با همسایه شرقی خود ازبکستان داشته است و در همسایگی جنوب هم خطر نفوذ گروه‌های مسلح از افغانستان به این کشور وجود دارد؛ بنابراین تجربه جمهوری اسلامی در ایجاد صلح ثبات و ازبین‌بردن گروه‌های تروریستی برای این کشور موثر است.
همکاری نظامی تهران-دوشنبه
قدرت نظامی ایران با بهره‌گیری از سلاح‌هایی که حالا آوازه جهانی پیدا کرده‌اند، دوست و دشمن را به حیرت واداشته است. علی‌رغم تحریم‌ها و تهدیدها، توسعه گسترده قدرت موشکی و پهپادی باعث شده است تا ایران در این زمینه حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد؛ حرف‌هایی که حالا علاوه‌بر تاثیرگذاری بر عمق راهبردی ایران در منطقه، کشورهای دیگر را به فکر بهره‌گیری و پیاده کردن تجربیات ایران کرده است. در این راستا، حضور سرلشکر باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان به همراه هیات عالی‌رتبه نظامی در تاجیکستان در هفته‌های اخیر و اقدامات صورت‌گرفته در این سفر، نشان‌دهنده اهمیت توانایی ایران برای کشورهای دور و نزدیک است؛ توانمندی ای که ایران در راستای افزایش صلح منطقهای، همواره برای همکاری با کشورهای دیگر در این خصوص اعلام آمادگی کرده است. در راستای تقویت و توسعه همکاری‌های مشترک دفاعی و نظامی بین ایران و تاجیکستان، کارخانه تولید پهپاد ابابیل۲ با همت و تلاش متخصصان صنایع دفاعی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با حضور سرلشکر باقری و «شیرعلی میرزا»، وزیر دفاع و جمعی از فرماندهان عالی‌رتبه کشور تاجیکستان در دوشنبه، پایتخت این کشور افتتاح شد. این همکاری پس از اتمام تحریم‌های تسلیحاتی ایران، اهمیتی دوچندان دارد.
از سوی دیگر و علی‌رغم همکاری‌های نظامی ایران با کشورهای دیگر، همکاری ایران با تاجیکستان در قالب افتتاح خط‌تولید رسمی پهپاد اقدامی بی‌سابقه است و تا پیش از این متخصصان نظامی ایران در هیچ کشوری دست به چنین اقدامی به‌صورت رسمی نزده بودند. با این نگاه، این اقدام و همکاری با تاجیکستان می‌تواند موردتوجه بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای قرار گیرد.
با ویژگی‌هایی که شرح آن رفت به‌خوبی به ابعاد مهم این اقدام پی می‌بریم؛ موضوعی که رییس ستادکل نیروهای مسلح نیز بر آن اذعان دارد. سرلشکر باقری نیز در مراسم افتتاح کارخانه تولید پهپاد ابابیل۲ در تاجیکستان با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران با تلاش متخصصان و دانشمندان متعهد خود و با استفاده از ظرفیت‌های داخلی توانست در تمام ابعاد نظامی و دفاعی به‌ویژه هواپیماهای بدون سرنشین رشد قابل‌توجهی داشته باشد، گفت: امروز در جایگاهی هستیم که می‌توانیم علاوه‌بر رفع نیازهای داخلی به کشورهای هم‌پیمان و دوست درجهت افزایش امنیت و صلح پایدار، تجهیزات نظامی صادر کنیم.
دست دوستی تاجیکستان به ایران
رییس ستاد کل نیروهای مسلح افتتاح تولید کارخانه ابابیل۲ در تاجیکستان را نقطه عطفی در همکاری‌های نظامی بین دو کشور عنوان کرد و افزود: ان‌شاءالله در آینده شاهد افزایش همکاری‌ها و تعاملات بیشتر از تمام سطوح دفاعی نظامی بین دو کشور ایران و تاجیکستان خواهیم بود.
علاوه بر این اتفاق مهم که بر جایگاه فنی ایران در صادرات تجهیزات نظامی صحه می‌گذارد، سرلشکر باقری، رییس ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پس از استقبال رسمی ازسوی سپهبد «شیرعلی میرزا»، وزیر دفاع تاجیکستان و همچنین شرکت در مراسم باشکوه نظامی و سان از یگان‌های نمونه و تشریفات نیروهای مسلح کشور تاجیکستان در یک نشست تخصصی ضمن بررسی راه‌های توسعه و گسترش همکاری‌های دوجانبه و مبارزه با تروریسم در منطقه آسیای مرکزی، همکاری‌های منطقهای با محوریت کشور افغانستان را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
سرلشکر باقری با تاکید بر اینکه نیروهای مسلح دو کشور باید علاوه‌بر برقراری امنیت در مرزها با یکدیگر تعامل و تبادل‌نظر داشته باشند، افزود: توسعه و تحکیم همکاری‌های منطقهای و دوجانبه و همچنین تبادل آموزش و توسعه همکاری نظامی پیرامون مبارزه با تروریسم، باید در اولویت نیروهای مسلح دو کشور قرار گیرد.
در شرایط جدید و با توجه به برداشته شدن محدودیت‌ها ایران با صادرات تسلیحات نظامی علاوه‌بر به‌دست‌آوردن درآمدهای قابل‌توجه می‌توان به کشورهای مستقل منطقه و جهان برای برقراری صلح و دفاع از خود کمک کند. وابستگی نظامی به کشورهای غربی باعث شده بود تا بسیاری از کشورها مجبور به تن دادن سلطه کشورهای قدرتمند شوند و درنهایت هم این کشورها نه‌تنها از ناامنی فاصله نمی‌گرفتند، بلکه با بدعهدی و هزینه‌های گزاف دستان‌شان باز خالی می‌ماند. ایران در چنین شرایطی می‌تواند نقش متفاوتی ایفا کرده به ملت‌های مختلف در جهت برقراری صلح و مقابله با دشمنان‌شان کمک کند.
با شرح آنچه رفت و با توجه به تغییرات امنیتی در منطقه برخلاف مشکلات و چالش‌های موجود در روابط تهران-دوشنبه، شاهد نزدیکی ایران و تاجیکستان هستیم و این موضوعات نه‌تنها می‌توانند الگویی برای کشورهای دیگر باشند، بلکه می‌توانند کشورهای دیگر منطقه را متوجه ضرورت همکاری‌های منطقهای کنند.
ارسال نظر