تهران-قاهره؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

موضوعی که چشم‌انداز توسعه این روابط را بیشتر از گذشته می‌کند؛ البته امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان بار دیگر بر توسعه روابط دو کشور تاکید کرد و توسعه روابط تهران و قاهره را به نفع دو ملت دانست؛ موضوعی که «جعفر قنادباشی»، تحلیلگر مسائل مصر در گفت‌وگو با روزنامه «صبح‌نو» معتقد است: استراتژی ایران گسترش روابط با همسایگان و منطقه است. فعال کردن روابط با مصر در اولویت روابط است.

 مردم دو کشور علاقه‌مند هستند تا این روابط توسعه یابد و این خواست عمومی مردم است. شرایط درحال تغییر است و عربستان تلاش دارد تا با نزدیکی به ایران به‌نوعی پادشاهی آرام و باثباتی برای محمدبن‌سلمان رقم زده شود. اما ارتجاع عرب و خط انگلیسی تلاش دارد تا تیرگی روابط تهران-قاهره ادامه یابد. حتی روابط ایران و عراق را به‌سوی موضوعات حاشیه‌ای می‌برند تا اینگونه توسعه روابط میان کشورها در منطقه شکل نگیرد.
در سال‌های اخیر، ایران بارها علاقه‌مندی خود را برای گسترش روابط با مصر اعلام کرده و تلاش داشته که سیگنال‌های مثبتی برای این کشور در راستای اجرای سیاست توسعه روابط با کشورهای منطقه ارسال کند؛ سیگنال‌های مثبتی که تاکنون به نتیجه مشخصی در زمینه گسترش روابط دیپلماتیک بین دو کشور نرسیده و روابط دو کشور همچنان در سطح فعالیت دفتر حافظ منافع در تهران و قاهره است. مجموعه‌ای از عوامل طی سال‌های گذشته باعث تیرگی مناسبات ایران و مصر شده‌اند، چنان که برخی از این عوامل به مرور زمان از میزان اهمیت‌شان کاسته شده و مجموعه عوامل جدیدی جایگزین آن‌ها شده‌ و همین مسائل باعث ایجاد محدودیت‌ها و معذوریت‌هایی جهت عادی‌سازی روابط دو طرف شده است. واقعیت این است که مصر علی‌رغم ادعایش جهت زعامت دنیای عرب با توجه به پیشینه تاریخی‌اش، جمعیت قابل‌توجه‌اش و همچنین داشتن ارتشی قدرتمند، به‌خاطر وابستگی مالی به کشورهایی همچون آمریکا، عربستان و امارات در برخی از پرونده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ازجمله پرونده روابط با ایران یا قطر از استقلال کامل برخوردار نیست و عموما در هنگام تصمیم‌گیری به این مولفه توجه می‌کند. در یک سال اخیر، توجه به انجام گفت‌وگوهایی بین ایران و عربستان در بغداد برای برقراری روابط مجدد، این تحلیل قوت گرفت که کاهش تنش‌ها بین این دو قدرت منطقه‌ای می‌تواند بر روابط ایران و مصر نیز تاثیر بگذارد و قاهره با خیال راحت‌تری می‌تواند به‌سمت عادی‌سازی روابط با تهران حرکت کند. پیش از این نیز برخی رسانه‌های منطقه از تلاش‌های عراق برای برقراری مذاکراتی مشابه مذاکرات ایران و عربستان، میان ایران با مصر و اردن خبر داده بودند. همچنین در مردادماه سال گذشته، اخباری منتشر شد که گفت‌وگوهای محرمانه‌ای بین مصر و حزب‌الله لبنان پس از رایزنی‌های اخیر تهران و قاهره در مصر انجام شده است. این گزارش‌های مطبوعاتی در حالی از سوی رسانه‌ها‌ی عربی به نقل از برخی از منابع مصری اعلام شده است که مقامات رسمی در تهران و قاهره درمورد آن اظهارنظر صریحی نکرده و آن را رد یا تایید نکرده‌اند . یکی از رویدادهای دیپلماتیک بین ایران و مصر در سال گذشته که در رسانه‌های ایران و منطقه بازتاب داشت گفت‌وگوی کوتاه حسین امیرعبداللهیان با عبدالفتاح السیسی در حاشیه نشست بغداد در ششم شهریورماه ۱۴۰۰ بود که براساس برخی از روایت‌ها در این رایزنی کوتاه، وزیر امورخارجه ایران درمورد وضعیت چند ایرانی که در مصر به اتهام حمل موادمخدر به اعدام محکوم شده‌اند، رایزنی کرده است .

 امیرعبداللهیان: توسعه روابط تهران و قاهره به نفع دو ملت است
 گفت‌وگوهایی که هم‌اکنون نیز، «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه کشورمان برای توسعه روابط با قاهره برآن تاکید می‌کند و می‌گوید: ما هنوز مذاکره‌ای را برای پیشرفت و توسعه روابط به‌طور مستقیم با طرف مصری نداشته‌ایم اما برخی تلاش‌ها در جریان است که در چارچوب همکاری‌های بین کشورهای اسلامی تهران و قاهره هم روابط‌شان به حالت طبیعی برگردد. وی که اخیرا در سوریه حضور داشته است، با اشاره به توسعه روابط تهران و قاهره، یادآور شد: ما اکنون در قاهره دفتر حفاظت منافع داریم و متقابلا طرف مقابل هم در تهران دفتر حفاظت منافع دارد. توضیح من ناظر بر این مساله است که مصر کشور مهمی در جهان اسلام است و ما روابط طبیعی و رو به توسعه‌ تهران و قاهره را به نفع دو کشور و دو ملت و منطقه می‌دانیم.  آنچه بر روابط تهران-قاهره سایه انداخته است، اختلافات ایران با عربستان است که کاهش یافتن آن می‌تواند بر توسعه روابط ایران و مصر موثر باشد. 
گفته می‌شود؛ دو مشکل بزرگ در تعامل با مصر وجود دارد، حدود دو سال است که کشتی نفتی ایران ازطرف مصر به بهانه‌های واهی و بدون ارائه مدرکی توقیف شده است و از طرفی دیگر، چند زندانی ایرانی در مصر نیز به اتهام حمل موادمخدر در معرض حکم اعدام هستند. اجرای حکم این افراد منتظر تایید رییس‌جمهور مصر است. تهران در تلاش است تا این مساله درنهایت منتفی شود. اکنون تلاش‌ها برای بهبود روابط با مصر در حال انجام است، گرچه این روند کند پیش می‌رود اما دست یافتن به یک نتیجه واحد از نشست تهران-ریاض در بغداد، می‌تواند در توسعه روابط مصر- ایران موثر واقع شود. بعد از سقوط دولت محمد مرسی و روی کار آمدن دولت عبدالفتاح السیسی شاهد اوج گرفتن حرکات ضدایرانی و فعالیت‌های ضدایرانی عربستان‌سعودی علیه تهران بودیم و با توجه به این تحولات علاوه بر اینکه مصر برای برقراری روابط با ایران باید ملاحظه آمریکا را می‌کرد، ملاحظه عربستان سعودی نیز به این فرایند اضافه شد، چراکه مصر نمی‌توانست اقدامی خلاف آنچه سعودی در ارتباط با نوع تعامل با ایران ترسیم کرده انجام دهد و این روند تاکنون ادامه دارد. 
 
مخالفت کامل مصر با شکل‌گیری ناتوی عربی
 کشورهای عربی مرتجع در منطقه که این روزها در تکاپوی شکل‌گیری ناتوی عربی در غرب آسیا هستند، تلاش دارند تا مصر را هم به‌نوعی وارد ائتلاف خود علیه ایران سازند؛ اقدامی که اخیرا با مخالفت کامل مصر روبه‌رو شده است. پس از گزارش‌ها درباره احتمال تشکیل ائتلاف نظامی علیه ایران، منابع مصری با اشاره به اینکه ایران دشمنان خود را با قدرت هدف قرار خواهد داد، خبر دادند تشکیلات نظامی مصر و ساختار سیاسی آن با هرگونه درگیری نظامی با ایران مخالف است.
 
قنادباشی: وحدت کلمه ملت‌های مصر و ایران نزدیک شده است امارژیم  اسرائیل مانع توسعه روابط می‌شود
 «جعفر قنادباشی»، تحلیلگر مسائل مصر، با اشاره به توسعه روابط تهران-قاهره، به خبرنگار روزنامه «صبح‌نو»، عنوان کرد: با نگاهی گذرا به گذشته تاریخی و مذهبی ایران و مصر می‌توان دریافت، آنچه بین تهران و قاهره می‌گذرد استثنایی و خاص است؛ چه در گذشته یا آینده. ما اشتراکاتی داریم که مهم است و تاریخی ( اسماعیلیون، فاطمیون) از سویی دیگر، دو تمدن بزرگ در غرب آسیا هستیم؛ تمدن‌هایی متفاوت از تمدن یونان و چین. افزون بر این‌ها، علاقه‌مندی مذهبی و اهل‌البیتی میان دوملت وجود دارد. اگر بخواهیم موضوعات عصر حاضر را هم نگاهی کوتاه داشته باشیم، می‌بینیم که  گرایش‌های مردم مصر ضد اسرائیلی است. پس از رفتن حسنی مبارک، 60درصد مردم مصر تنفر خودشان را از سازش و عادی‌سازی روابط با رژیم‌صهیونیستی اعلام کردند.
 
وحدت کلمه میان دو ملت مصر و ایران
 این کارشناس مسائل آفریقا، با اشاره به اینکه تنفر از رژیم‌صهیونیستی و تنفر از وهابیت هم در مصر و هم در ایران دیده می‌شود، یادآور شد: مصری‌ها با وهابیت سر سازش ندارند. یکی از موضوعاتی که به وحدت دو ملت کمک بیشتری کرد، فتوای شیخ شلتوت در مصر بود که مذهب شیعه را به‌عنوان یک مذهب رسمی اعلام کرد. حتی تحقیقاتی که ازسوی علمای مصر درباره اسلام شده است، ازسوی مراجع ایرانی ترجمه شد. افزون بر این، نواب صفوی سفری به مصر داشت چراکه شیعه را یک مذهب درست می‌دانستند. اینگونه اقدامات وحدت دو ملت را پیوند بیشتری داد. اما از آنجا که عربستان، رژیم‌صهیونیستی و آمریکا از نزدیک شدن دو ملت ایران و مصر در هراس بودند، اقدام به برخی توطئه‌ها و دور ساختن دو ملت کردند تا مبادا وحدت اسلامی دو ملت، منجر به قدرتی بزرگ در غرب آسیا و شمال آفریقا شود و منافع آن‌ها را به خطر اندازد.
 
هراس رژیم‌صهیونیستی از وحدت اسلامی میان ایران و مصر
 وی با اشاره به چرایی تیرگی روابط تهران-قاهره، گفت: روابط از ابتدای انقلاب و به دلیل اینکه مصر پیشقراول صلح با رژیم‌صهیونیستی شد، قطع شد. آن هم برای تنبیه اقدام انورسادات، نه اینکه روابط به‌کلی قطع شود. پس از کناررفتن انورسادات، تلاش‌های زیادی کردیم تا روابط برقرار شود، دیپلمات‌های متفاوتی از ایران به قاهره سفر کردند تا این روابط و توسعه گردشگری از سرگرفته شود اما عربستان و رژیم‌صهیونیستی نگذاشتند چراکه معتقدند اگر ایران و مصر با هم دوست شوند وحدت بزرگ اسلامی شکل می‌گیرد و چه بسا منافع آن‌ها در منطقه به خطر افتد. ملت‌های دو کشور علاقه‌مند هستند تا زمینه رفت‌وآمدها فراهم شود چراکه اشتراکات زیاد تاریخی، مذهبی و فرهنگی میان دو طرف وجود دارد.
  
تغییر شرایط درغرب آسیا
وی با اشاره به چشم‌انداز روابط تهران- قاهره، افزود: استراتژی ایران گسترش روابط با همسایگان و منطقه است. فعال کردن روابط با مصر در اولویت روابط است. مردم دو کشور علاقه‌مند هستند تا این روابط توسعه یابد و این خواست عمومی مردم است. شرایط درحال تغییر است و عربستان تلاش دارد تا با نزدیکی با ایران به‌نوعی پادشاهی آرام و باثباتی برای محمد بن‌سلمان رقم زده شود. اما ارتجاع عرب و خط انگلیسی تلاش دارد تا تیرگی روابط تهران-قاهره ادامه یابد. حتی روابط ایران و عراق را به‌سوی موضوعات حاشیه‌ای می‌برند تا اینگونه توسعه روابط میان کشورها در منطقه شکل نگیرد.