تغییرات اقلیمی و خشکی تالاب‌ها عامل تشدید گردوغبار
خشکی تالاب‌ها عامل تشدید گردوغبار
توده گردوغباری پدیده‌ای است که این روزها در کشورمان رخ می‌دهد. براساس اظهارات کارشناسان هواشناسی این پدیده نه‌تنها استان‌های شمالی مثل گلستان و خراسان‌شمالی را درگیر می‌کند و به خراسان رضوی هم می‌رسد، حتی به کشورهایی همچون جمهوری آذربایجان و ترکمنستان هم خواهد رسید.
علی‌محمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت گردوغبار کشور ضمن تشریح ارتباط میان سیاست‌های مدیریت آبی و معضل گردوغبار خاطرنشان کرد: دو مبحث خشکسالی و مدیریت منابع آب کمی با هم متفاوت هستند. خشکی‌ها دو نوع‌اند؛ نوع اول
خشکی عام یا خشکسالی است که استمرار آن به محیط‌زیست ضربه می‌زند. نوع دوم خشکسالی هیدرولوژیکی است که بر اثر مدیریت نامناسب منابع آب بالادست رخ می‌دهد. خشکسالی هیدرولوژیکی روی تالاب‌ها، دشت‌های سیلابی و اراضی زراعی تاثیرگذار است؛ درحالی‌که خشکسالی عام تاثیرات گسترده‌تری دارد و روی پوشش گیاهی منطقه نیز موثر است.
وی در ادامه گفت: در منطقه جنوب‌غرب آسیا، خشکسالی غالب، غیرهیدرولوژیکی یا عام و بر اثر کمبود بارش رخ داده است. سطح مناطقی که به‌علت غبارخیز کاربری مرتع خود را از دست داده و اصطلاحا مراتع فقیر شده‌اند، بیشتر شده است. براساس بررسی‌ها، سطح غبارخیز داخل کشور ۳۴.۶میلیون هکتار است که ۱۵میلیون هکتار آن مراتع فقیر هستند.
طهماسبی بیرگانی اضافه کرد: براساس اعلام ستاد ملی گردوغبار که با عنوان ستاد سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار شناخته می‌شود، سه‌میلیون هکتار از اراضی زراعی دیم و دومیلیون از زمین‌های کشاورزی آبی و ۱.۵میلیون هکتار از تالاب‌ها به کانون گردوغبار تبدیل شده‌اند؛ البته سطح این پوشش قابل انعطاف است و این اعداد به‌صورت میانگین بیان شده است. استمرار تنش آبی سبب افزایش این مساحت می‌شود و بارش نرمال نیز سطح کانون‌های گردوغبار را کاهش می‌دهد. از این مساحت ۳.۵میلیون هکتار تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست است.
دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت گردوغبار کشور ادامه داد: تبدیل کانون‌های گردوغبار برای بخشی از دشت‌های سیلابی نیز اتفاق افتاده است. دشت‌های سیلابی به شکل تالاب نیستند که چاله باشند. تالاب یعنی چاله آب و دشت سیلابی دشتی است که پس از دشت شیب‌دار در دامنه کوه قرار دارد و تقریبا مسطح است. دشت سیلابی پس از بارش خیس و چند روز بعد خشک می‌شود.
طهماسبی بیرگانی درباره برنامه عمل در مواجهه با این معضل گفت:
ستاد ملی مدیریت گردوغبار در سال۱۴۰۰ مطالعات خود را روی خاورمیانه به روشی که در داخل کشور آزمایش شد، انجام داد. به‌طور میانگین ۲۷۰میلیون هکتار از اراضی کشورهای منطقه کانون گردوغبار هستند. در غرب و جنوب‌غرب کشور اول، عربستان با ۹۰میلیون هکتار مساحت کانون گردوغبار وجود دارد و کشورهای عراق با ۲۴میلیون هکتار، یمن، امارات و سوریه در رده‌های بعدی قرار دارند. علی‌رغم اینکه در امارات مساحت بیشتری برای تولید گردوغبار وجود دارد، سوریه و عراق روی کشور ما تاثیرگذارترند. عربستان از جنوب و مرکز خود که بیابان ربع الخالی قرار دارد و همچنین از مناطق شمالی خود گردوغبار را به‌سمت ایران گسیل می‌کند. در شرق و شمال‌شرق نیز ترکمنستان و صحرای قره‌قوم تاثیرگذارند و افغانستان و پاکستان نیز در رده‌های بعدی هستند.
دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت گردوغبار کشور با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته برای مقابله با این چالش گفت: ما دو برنامه عمل منطقه‌ای تهیه کردیم. در شمال‌شرق و با حضور کشورهای پاکستان، افغانستان و ترکمنستان مقرر شده تا تحت‌نظر یک نهاد بین‌المللی مرتبط کارگروهی تشکیل شود. یکی از ایرادات دیپلماسی این است که ما یک مجموعه که بتواند همه این کشورها را زیر یک چتر بگیرد، نداریم.
اولویت‌های پیشگیرانه به‌صورت کلان تبیین شده‌اند
طهماسبی بیرگانی ادامه داد: مکانیزم مالی و سطوح مدیریت این برنامه‌های عمل در سه سطح راهبری، میانی و کارشناسی مشخص شده است. همچنین با کمک یکی از دانشگاه‌های کشور آسیب‌شناسی ۱۰سال گذشته در این حوزه انجام و براساس آن برنامه عمل تنظیم شده است. این همکاری با حضور پژوهشگاه هواشناسی و دانشگاه خوارزمی بوده است.
وی در ادامه اظهار کرد: در منطقه غرب و جنوب‌غرب تاثیر توده‌هایی که از عراق، سوریه، قطر و کویت نشات می‌گیرند، بیشتر است و با توجه به ارتباطات بین‌المللی، این کشورها برای اجرای برنامه عمل اولیه انتخاب شده‌اند. همچنین مقرر شده تا با حضور ۱۵کشور اجلاسی برگزار شود و دو رویداد جانبی نیز ضمیمه این اجلاس خواهد شد. دو جلسه جداگانه نیز برای همین موضوع درنظر گرفته شده است.
ارسال نظر