فرصت طلایی برای جوانی جمعیت

نرخ باروری کشور حدود ۱.۷درصد است که از نظر صابر جباری، سرپرست اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، این نرخ باید حدود ۲.۵درصد افزایش پیدا کند. برای رسیدن به این هدف تنها هفت سال فرصت است. اگر برنامه‌های فرزندآوری اجرا نشود و نرخ باروری افزایش پیدا نکند، جمعیت ایران به‌‌شدت پیر می‌شود. براساس آمار، اکنون به‌سرعت به‌سمت پیری می‌رویم و اگر با همین سرعت (که میزان نرخ باروری کل در حال کاهش است) پیش برویم تا ۲۰سال آینده بیش از ۳۰درصد از جمعیت کشور پیر خواهند بود. با توجه به اینکه میزان باروری کل پایین است، فرصت جبران را تا ۱۰سال دیگر نداریم. روند رو به افزایش جمعیت سالمند و درعین‌حال، کاهش آمار ازدواج و پایین آمدن نرخ فرزندآوری در بین خانواده‌ها، باعث شد تا سیاست‌های جمعیتی کشور دستخوش تغییرات اساسی شود. به‌طوری‌که هریک از دستگاه‌های مرتبط با سلامت، خانواده و جمعیت؛ برنامه‌هایی را برای افزایش جمعیت کشور در دستورکار خود قرار داده‌اند. در این بین، وزارت بهداشت نیز تا حدودی در افزایش آمار زاد و ولد مسوولیت دارد. از آن جهت که علاوه بر فعالیت در زمینه ترغیب افزایش جمعیت کشور، سلامت نوزادان و مادران را نیز برعهده دارد. طبق آمارهای موجود، نرخ شیوع ناباروری حدود ۲۰درصد است و بنابراین، حدودا از هر پنج زوج یک زوج به‌رغم تمایل به فرزندآوری، با مشکل ناباروری مواجه است و به حمایت‌ها و مداخلات درمانی نیاز دارد.

«سعید کریمی»، معاون درمان وزارت بهداشت، با عنوان این مطلب که در گذشته بحث کنترل جمعیت در برنامه وزارت بهداشت بود و از همین رو، هیچ‌یک از خدمات ناباروری تحت پوشش قرار نداشته است، گفت: اکنون این سیاست تغییر کرده و هدف وزارت بهداشت، فرزندآوری و افزایش جمعیت است؛ لذا مهم‌ترین کار این است که بتوانیم خدمات درمان ناباروری و خدمات مربوط به افزایش جمعیت را تحت پوشش قرار دهیم. وی با عنوان این مطلب که تقریبا تمام خدماتی که در حوزه ناباروری ارائه می‌شود تحت پوشش بیمه قرار گرفتند، درباره وضعیت غربالگری‌های پیش از زایمان، گفت: قرار نیست غربالگری حذف شود و در قانون هم کاملا به آن اشاره شده است. اگر پدر و مادر خودشان درخواست و تمایل به انجام غربالگری داشته باشند، به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند و با توجه به صحبتی که با آن‌ها می‌شود و ریسکی که وجود دارد، وارد پروسه غربالگری در آن بیماری خاصی که درباره آن نگران‌اند، می‌شوند؛ بنابراین غربالگری اصلا حذف نشده، فقط مقداری تخصصی‌تر شده است.
سبک زندگی خانواده‌ها
در همین حال، صابر جباری، رییس اداره جوانی و جمعیت وزارت بهداشت، با بیان اینکه برای سن بارداری هیچ خط و مرزی نداریم، گفت: این‌طور نیست که بگوییم در فلان سن بارداری اتفاق نیفتد. حتی در دنیا از بارداری در سن زیر ۱۷ و بالای ۴۰سال به‌عنوان (Golden baby) یعنی کودکان طلایی یاد می‌کنند. درعین‌حال ما داریم نظام مراقبتی را در این حوزه تغییر می‌دهیم تا اگر در برخی سنین مراقبت خاصی در دوران بارداری لازم است، انجام شود.
جباری درباره باروری دهه‌های ۶۰ و ۷۰ نیز گفت: عمده زنان ما که در سنین باروری قرار دارند، از دهه ۶۰ هستند که فرصت طلایی برای جبران سالخوردگی جمعیت هستند. هم در قانون امتیازاتی که دیده‌شده 
مبتنی‌بر شکوه مادری از خودرو گرفته تا زمین و تسهیلات خدمات زایمانی و مرخصی‌های دوره بارداری، شیردهی، زایمان و…، در نظر گرفته شده تا فرزندآوری برای مادران دهه۶۰ تسهیل شود. به همین نسبت، دهه هفتادی‌ها هم نقش دارند. رویکرد ما این است که در مجموعه اقدامات وزارت بهداشت در نظام شبکه، حتی در شاخص‌هایی که دانشگاه‌های 
علوم پزشکی براساس آن ارزیابی می‌شوند و مراقبان سلامت و بهورزان ما براساس آن‌ها ارزیابی می‌شوند و حتی نظام کارانه بر این مبناست که ازدواج زود اتفاق بیفتد، فرزندآوری بعد از ازدواج به تاخیر نیفتد و خانواده‌های بدون فرزند، فرزندآوری داشته باشند، خانواده‌هایی که کم‌فرزند هستند، حداقل سه فرزند داشته باشند و مجموع این نظامات باعث شود که مردم به این نتیجه برسند که فرزندآوری به‌موقع و با تعداد مناسب داشته باشند.
 
چالش مسکن خانواده‌ها
پروانه اصلانی، مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، درباره ماده۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت گفت: در متن قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت آمده است که در شهرهایی که زیر ۵۰۰هزار نفر جمعیت دارند و نرخ باروری پایین است، یک قطعه زمین ۲۰۰متری به خانوارهایی که بالای سه فرزند دارند و فرزند سوم آن‌ها بعد از لازم‌الاجرا شدن قانون به دنیا آمده است واگذار کنیم. ‌براساس قانون در شهرهایی که زیر ۵۰۰هزار نفر جمعیت دارند و نرخ باروری پایین است، یک قطعه زمین ۲۰۰متری به خانوارهایی که بالای سه فرزند دارند واگذار می‌شود.
وی افزود: در شهرهایی که بالای ۵۰۰هزار نفر جمعیت دارند باید یک واحد مسکونی از واحدهای مسکونی طرح‌های حمایتی برای خانوارها در نظر بگیریم. امتیاز ویژه‌ای که این قانون برای تشویق فرزندآوری دارد این است که اگر کسی از امکانات دولتی در حوزه مسکن استفاده کرده باشد و فرزند سوم به بعد پس از
 لازم‌الاجرا شدن قانون به دنیا بیاید می‌تواند مجددا از امکانات دولتی و یارانه در حوزه مسکن استفاده کند.
مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه‌وشهرسازی افزود: در کلانشهرها زمین یا واحد مسکونی نداریم که بخواهیم معرفی کنیم؛ بنابراین قانون این اجازه را 
داده است که در نزدیک‌ترین شهر محل سکونت پدر یا مادر و یا محل تولد پدر یا محل تولد مادر بتوانیم این امکانات را در اختیار خانوارها قرار دهیم.
اصلانی گفت: مانند همه برنامه‌های حمایتی، عموما افرادی که در کلانشهرها زندگی می‌کنند ساماندهی مسکن حمایتی در حوزه شهرهای جدید اطراف کلانشهرهاست یا شهرهای نزدیک و مجاور به محل سکونت آن‌ها. در سامانه طرح‌های حمایتی بخشی ایجاد شده است تحت عنوان خانوارهایی که دارای سه فرزند به بالا هستند می‌توانند ثبت‌نام کنند، به‌طوری‌که تا کنون حدود ۲۹هزار و ۶۵۰نفر ثبت‌نام کرده‌اند که بیشترین فراوانی در استان تهران است. به گفته اصلانی، حدود ۸۱خانوار دارای هفت فرزند به بالا هستند که بیشترین فراوانی در سیستان‌وبلوچستان است.
 
تسهیلات برای فرزندآوری
«کمال حیدری»، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در ارتباط با برنامه‌های این وزارتخانه برای افزایش فرزندآوری در جامعه، به تسهیلات درنظر گرفته‌شده برای فرزندآوری، اشاره کرد و گفت: یکی از راه‌های مهم و اصلی در حوزه جمعیت این است که بتوانیم تسهیلات خوبی را فراهم کنیم. درعین‌حال این بحث فرهنگی است اما به‌هرحال بحث تسهیلات بسیار 
کمک‌کننده است و دولتمردان و دستگاه‌ها باید برنامه‌ریزی کنند. به نظر می‌رسد اگر موضوع درمان ناباروری که یکی از چالش‌های پیش روی افزایش جمعیت است، به‌درستی مورد توجه قرار گیرد و نقش دستگاه‌های مربوطه همچون بیمه‌های پایه و وزارت بهداشت مشخص شود، می‌توان تا حدودی به افزایش جمعیت کمک کرد؛ زیرا آمار‌ها نشان می‌دهند که ۲۰درصد زوجین جوان کشور با مشکل ناباروری مواجه هستند. اگر همین ۲۰درصد را بتوان حمایت کرد و هزینه‌های درمان ناباروری آن‌ها را پوشش داد، می‌توان به افزایش جمعیت و فرزندآوری در بین خانواده‌ها کمک کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که هزینه‌های درمان ناباروری برای اغلب زوجین نابارور بسیار سنگین است و اغلب آن‌ها در مسیر درمان، دچار مشکل شده و قید بچه‌دارشدن را می‌زنند. درحالی‌که موانع و مشکلات اقتصادی این زوجین برطرف شود، آن‌ها نیز شوق فرزندآوری خواهند داشت.
بنابراین، مهم‌ترین چالش پیش روی فرزندآوری در بین زوجین نابارور، مسائل مالی و اقتصادی درمان ناباروری و ادامه حمایت‌های تشویقی از زوجین جوان است.