فرهنگی غلط مسیر جمعیت را تغییر داد

نیروی جوان از مهم‌ترین سرمایه‌های هر کشوری است اما امروزه به‌دلیل کاهش تمایل زوج‌های جوان به فرزندآوری، مسائل و مشکلات اقتصادی، هزینه‌های بالای تولد تا تحصیل و دردسرهای تربیت فرزند شاهد کاهش رشد جمعیتی و حرکت به‌سوی سالمندی هستیم که خطر زنگ خطر بزرگی برای مسوولان است. زنگ خطر پیری جمعیت در کشور به صدا درآمده، نرخ رشد جمعیت در کشور درحال کاهش است، مسائل متعددی در بحث فرزندآوری در جامعه مطرح می‌شود اما به‌نظر می‌رسد عوامل گوناگونی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا خانواده‌ها زیر بار قبول مسوولیت فرزند نروند. امروز شاید مسائل فرهنگی بر مسائل اقتصادی در بحث فرزندآوری پیشی گرفته است، در انتهای دهه60 تبلیغات گسترده‌ای در کشور برای بحث کنترل جمعیت صورت گرفت و شعار «فرزند کمتر-زندگی بهتر» در ذهن همه افراد جامعه نقش بست، در کنار اقدامات تبلیغی، خانوارهایی که اقدام به فرزندآوری می‌کردند و تعداد فرزندان آن‌ها از سه فرزند بیش تر می‌شد، این فرزندان از داشتن برخی حقوق اجتماعی محروم می‌شدند.
اکنون پس از چند دهه تبلیغات گسترده در حوزه کنترل جمعیت، تشویق مجدد خانواده‌ها به فرزندآوری کاری بسیار دشوار است؛ زیرا از نظر فرهنگی بسیاری از افراد نمی‌پذیرند که تعداد فرزندان آن‌ها از دو فرزند تجاوز کنند، بسیاری از خانواده‌ها نیز معتقدند که اگر تعداد فرزندان آن‌ها کم باشد، می‌تواند فرصت بیش تری برای تربیت و رسیدگی به فرزندان خود داشته باشند؛ بنابراین مجلس شورای اسلامی برای جلوگیری از تبعات پیری جمعیت در کشور، طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده را مصوب کرد.
واقعیت این است که وارد فاز اول سالخوردگی جمعیت شده‌ایم و تا چند سال آینده جزو یکی از کشورهای سالخورده دنیا هستیم، طی چند سال آینده نیروی کار در ایران به‌شدت کاهش می‌یابد و در این شرایط باید بهره‌وری نیروی کار تا ۸۰درصد افزایش یابد اما باتوجه‌به وضعیت اقتصادی و اجتماعی ای که در کشور داریم، بعید است بتوانیم به این بهره‌وری برسیم، فرصت جبران پیری جمعیت در کشور ما بسیار کم است.
کاهش جمعیت یک بحث جهانی است که با بررسی‌های انجام‌شده عوامل مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار بر کاهش باروری تعیین شده است و در این زمینه چند مانع جدی وجود دارد؛ ازجمله بالارفتن سن ازدواج، فراهم نبودن امکانات اقتصادی و معیشتی، ادامه تحصیل، روابط نادرست دختر و پسر، کاهش درآمدها، سیاست‌های جمعیتی نادرست، افزایش ناباروری زوج‌ها و هزاران علت دیگر که درنهایت کاهش جمعیت را به‌دنبال دارد.  بیش از سه‌میلیون زوج نابارور داریم که هزینه‌های درمانی آن‌ها بالاست و باید بودجه‌ای برای بیمه زوج‌های نابارور تصویب شده و مراکز ناباروری تجهیز شده و توسعه پیدا کند، همچنین ریشه‌های ناباروری شناسایی و غربالگری صورت گیرد. پیری جمعیت سرمایه انسانی هر کشور را کاهش می‌دهد و کاهش سرمایه انسانی موجب کاهش مصرف‌‌کنندگان آن جامعه می‌شود که این کاهش بر توسعه اقتصادی نیز اثر منفی خواهد گذاشت. مساله تهدید جمعیت برای کشورهای درحال‌توسعه بیش تر از کشورهای توسعه‌‌یافته است، پس باید درباره کاهش و پیری جمعیت حساسیت زیادی داشته باشیم تا بتوانیم طی چند سال آینده با تغییر سیاست‌های جمعیتی و برنامه‌ریزی‌های موثر و کارآمد از این بحران عبور کنیم.
این یک مشکل بنیادی و عمیق است؛ چراکه سیاست‌گذاری‌ها بر مبنای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر بود اما این شعار کم‌کم به یک فرهنگ تبدیل شد و درحال‌حاضر شاهد پیری جمعیت و نتایج منفی آن هستیم.
ایران درحال‌حاضر کشور پیری محسوب نمی‌شود اما در ادامه این روند سیاست‌های جمعیت و کاهش میزان موالید، در ازای افزایش تعداد سالمندان در سال‌های آینده، جمعیت جوان جایگزین نمی‌شود و درنتیجه بیش تر جمعیت کشور را افراد پیر تشکیل می‌دهند. دلیل اصلی کاهش جمعیت و به‌دنبال آن پیری جمعیت، کاهش باروری است؛ البته افزایش یا کاهش جمعیت در هر منطقه متاثر از عواملی مانند میزان مرگ‌ومیر، باروری، مهاجرت، رخدادهای طبیعی، بسترهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز هست که برای آن‌ها باید برنامه‌ریزی‌های علمی و بر پایه تحقیقات موثر انجام شود و موانع هرچه سریع‌تر رفع شود تا از کاهش جمعیت عبور کنیم و به رشد جمعیت برسیم.