خلیج‌فارس باید همیشه خلیج‌فارس بماند
حسین آخانی استاد دانشگاه تهران
فلات ایران از هزاران سال پیش به‌عنوان یکی از استراتژیک‌ترین نقاط جهان شناخته می‌شود. بخش اعظمی از این اهمیت استراتژیک بهدلیل وجود یکی از مهم‌ترین، غنی‌ترین و موردمناقشه‌ترین پهنه‌های آبی دنیاست. «خلیج‌فارس» نه‌تنها در ایران و برای ایران بلکه در دنیا و برای جهانیان ارزش زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی غیرقابل انکاری دارد.
وقتی به محیط‌زیست خلیج‌فارس نگاه می‌کنیم، جنگل‌های حرا، آبسنگ‌های مرجانی، مصب‌ها، خوریات و... از جمله زیستگاه‌های آن هستند؛ همچنین در آب‌های خلیج‌فارس گونه‌های مهم و روبه انقراضی زیست می‌کنند که ازجمله آن‌ها می‌توان به لاک‌پشت‌های دریایی اشاره کرد.
خلیج‌فارس به‌عنوان حیاط مشترک ایران و چند کشور عربی، مهمانان شرقی و غربی زیادی نیز دارد که از نقاط دوری پا به سواحل نیلگونش می‌گذارند. این مهمانی شلوغ و پرسروصدا بیش از هر چیزی اکوسیستم و محیط‌زیست این خلیج را آزار می‌دهد؛ از آلودگی‌های نفتی گرفته تا جنگ‌های آتشین در کنار صید بی‌رویه و جارو کردن کف دریا با ابرکشتی‌های ماهیگیری، همه و همه سبب شده‌اند تا امواج نیلگون خلیج‌فارس با نفت و خون آمیخته شوند.
بسیاری از زیستگاه‌های خلیج‌فارس بهدلیل فعالیت‌های صید و صیادی از بین رفته‌اند. استخراج نفت در پهنه آبی خلیج‌فارس، حمل‌ونقل آن، شکستن لوله‌های مسیر انتقال نفت و... آلودگی‌هایی را به خلیج منتقل می‌کند و درنهایت اکوسیستم دریایی و ساحلی را درمعرض خطر قرار می‌دهد.۵۰درصد آلودگی خلیج‌فارس از این طریق تولید می‌شود. آلودگی نفتی در خلیج‌فارس یکی از عواملی است که باعث شده تمام پنج گونه لاک‌پشت دریایی موجود در کشور در معرض انقراض قرار گیرند. آلاینده‌هایی که باعث تهدید حیات پستانداران دریایی می‌شوند می‌توانند ناشی از مواد نفتی یا مواد شیمیایی باشند که از طریق پساب کارخانه‌ها و پساب فاضلاب‌ها وارد دریا می‌شوند، علاوه‌بر این لاستیک، پلاستیک و سایر زباله‌هایی که در دریا رها می‌شوند باعث خفگی موجودات دریایی می‌شوند و به‌مرور زمان با خرد شدن به قطعات کوچک، مواد سمی و نفتی از خود برجای می‌گذارند و باعث آلودگی منابع غذایی پستانداران دریایی می‌شوند.
«بلوم جلبکی» یکی دیگر از تهدیداتی است که می‌تواند متوجه پستانداران دریایی شود. بلوم جلبکی زمانی اتفاق می‌افتد که نیترات و فسفات در آب دریا بنا به علل مختلفی ازجمله ورود فاضلاب به دریا افزایش پیدا کند و شرایط دریا باعث بلوم جلبکی می‌شود یعنی یک نوع از جلبک که درواقع نوعی از «فیتوپلانکتون‌ها» هستند، به‌شدت رشد می‌کند و روی سطح آب را می‌گیرد. رشد جلبک روی سطح آب علاوه‌بر اینکه باعث جلوگیری از نفوذ نور خورشید به دریا می‌شود باعث خفگی آبزیانی می‌شود که این جلبک‌ها وارد آبشش آن‌ها می‌شوند یا آن‌ها را می‌خورند و درنهایت ماده غذایی پستانداران دریایی نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، اکوسیستم خلیج‌فارس با ورود پساب‌های شهری و صنعتی نیز آلوده می‌شود. استحصال زمین از دریا و خشک کردن بخشی از آن برای استقرار تجهیزات صنعتی یا توسعه فعالیت‌های گردشگری غیرپایدار نیز زیستگاه‌ها و تنوع زیستی را به‌نابودی می‌کشاند که این مساله نیز در خلیج‌فارس مشاهده می‌شود.
شرکت‌های بهره‌بردار باید در اسرع وقت نسبت به ارائه برنامه زمان‌بندی اجرای پروژه اقدام کنند اما تا اجرای کامل پروژه بهسازی و تعویض خطوط فرسوده که متولی آن در منطقه خلیج‌فارس شرکت نفت فلات قاره است، این شرکت ملزم به ارائه گزارش به‌موقع از هر گونه نشت نفت به سازمان‌های مرتبط و نظارتی ازجمله سازمان حفاظت محیط‌زیست و اقدام سریع برای پاکسازی و امحای آن با کمک و همکاری سازمان بنادر و دریانوردی کشور است. همچنین یکی از این اقدامات موثر برای تشخیص منشا این آلودگی‌ها انگشت‌نگاری مواد نفتی است.
فاکتور دیگری که نه‌تنها خلیج‌فارس بلکه تمام دنیا ناگزیر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تغییرات اقلیمی است. خلیج‌فارس دریایی نیمه‌بسته است و این موضوع سبب می‌شود که جریان آب در خلیج‌فارس کم باشد و دمای آب افزایش پیدا کند. این موضوع در کنار گرم شدن زمین و تغییر اقلیم تاثیری منفی بر زیستگاه‌های خلیج‌فارس دارد.
ارسال نظر