دام جنگی ناخواسته برای مسکو

آنگونه که عصر دیروز کاخ سفید اعلام کرد، تماس تلفنی جو بایدن و ولادیمیر پوتین، رؤسای جمهور آمریکا و روسیه، با موضوع بحران اوکراین انجام شده است، گفت‌وگوهایی که پیش‌ازاین امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه با سفر به مسکو با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود انجام دادند و بر پایان بحران اوکراین سخن گفتند. سکاندار الیزه، دیروز هم در گفت‌وگویی تلفنی با همتای خود در کرملین بر حل دیپلماتیک این بحران تاکید کردند.شرق اروپا، این روزها، کمی بلاتکلیف است به‌ویژه آنکه با توجه به پس‌وپیش شدن ادعاهای آمریکا مبنی بر قریب‌الوقوع بودن حمله روسیه به اوکراین و فراخواندن شهروندانش از خاک این کشور، تعیین اینکه نهایتا چه پیش می‌آید، دشوار است. دو هفته پیش بود که «جان کربی»، سخنگوی پنتاگون به روال معمول مدعی شد روسیه هر لحظه ممکن است به اوکراین حمله کند اما فردای همان روز، در چرخشی ناگهانی، «جن ساکی»، سخنگوی کاخ سفید گفت این حمله دیگر قریب‌الوقوع نیست اما نمی‌دانیم تصمیم نهایی مسکو چه خواهد بود. موضع‌گیری‌های کج‌دار و مریز که هنوز ادامه دارد و آمریکا شهروندانش را به ترک خاک اوکراین هشدار داد و از احتمال حمله نظامی روسیه به مرزهای اوکراین خبر داد.

شکنندگی ناتو
 روس‌ها با محاصره دریایی اوکراین آخرین حلقه از اقدامات خود را برای زمینه‌سازی حمله احتمالی به این کشور انجام داده‌اند. اروپا، آمریکا و مهم‌تر از همه رژیم صهیونیستی از شهروندان خود خواسته‌اند که فورا اوکراین را ترک کنند. حمله احتمالی روسیه به اوکراین نقطه عطفی در تطور رخدادهای میان شرق و غرب در قرن‌۲۱ خواهد بود؛ زیرا پوتین ناتو را در شکننده‌ترین وضع خود می‌پندارد و مترصد آن است تا با یک حمله پیشگیرانه آخرین نقطه مدنظر ناتو جهت دسترسی به مرزهایش را تصرف کند‌. در اهمیت امنیتی اوکراین برای روس‌ها همین‌قدر کافی است که تنها ۵۰۰کیلومتر با مسکو و ۸۵۰کیلومتر با سن‌پترزبورگ فاصله دارد و ناتو در صورت پیوستن کی‌یف می‌تواند با موشک‌های تاکتیکی کوتاه و میان‌برد به‌راحتی پایتخت غول‌شرقی را تهدید کند.
 
تناقض‌گویی‌های عامدانه کاخ سفید
 تناقض‌گویی‌هایی است که از حلقه نزدیکان جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا می‌شنویم ؛ مردی که طی گفت‌وگو با «ولادیمیر زلنسکی»، همتای اوکراینی، به او گفته بود «در یخبندان فوریه» منتظر حمله باش. اگر دوره دونالد ترامپ، رییس‌جمهور سابق آمریکا بود، تردید نمی‌کردیم که این تناقض‌گویی از عدم هماهنگی و تنش‌های داخلی کاخ سفید ناشی می‌شود و قطعا با عزل و نصب‌های جدید همراه خواهد بود اما به نظر نمی‌آید که در تیم بایدن دموکرات اختلاف‌نظری درباره اوکراین وجود داشته باشد و همین مساله موجب می‌شود که تناقض‌گویی‌های دولت فعلی واشنگتن را عامدانه تلقی کنیم.
 تقابل یا مذاکره
 مثلا یکشنبه هفته گذشته، «جیک سالیوان»، مشاور امنیتی کاخ سفید از موضع اعلام‌شده ازسوی «جن ساکی»، فاصله گرفت و گفت: هر لحظه ممکن است روسیه به اوکراین حمله کند. او همچنین تهدید کرد که واشنگتن بر سر اصول امنیت خود ازجمله عضویت کشورها در ناتو مصالحه نخواهد کرد، حال‌آنکه آمریکا برای هرگونه سناریویی درباره اوکراین آماده است.از روزهای گذشته، خبرها حاکی از آن است که «جو بایدن»، رییس‌جمهور آمریکا، تاریخ ۱۶فوریه (۲۷بهمن) را برای حمله ادعایی روسیه به اوکراین پیش‌بینی کرده است، حال‌آنکه اروپایی‌ها درباره قطعیت این موضوع تردید دارند. به نظر می‌آید که واشنگتن با این تناقض‌گویی به‌دنبال بلاتکلیف گذاشتن روسیه میان دو گزینه جنگ ناخواسته و مذاکره است. مثال واضح در درستی این فرضیه هم جمله «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه آمریکاست که مدعی است: مسکو میان تقابل و مذاکره یک گزینه را انتخاب کند. آن سناریوهایی که سالیوان از آن‌ها حرف می‌زند هم از این دو گزینه فراتر نمی‌رود: جنگ یا مذاکره. در اصل، ایده چیدن میز مذاکره از جانب روسیه و زمانی مطرح شد که در ۱۷دسامبر ۲۰۲۱، مطالبات امنیتی خود را در قالب دو پیش‌نویس به دولت واشنگتن و ناتو ارائه داد. ازجمله مهم‌ترین این مطالبات، عدم گسترش ناتو به شرق و ممانعت از عضویت اوکراین و گرجستان در پیمان آتلانتیک شمالی بود. بیش از یک هفته طول کشید تا واشنگتن و ناتو پاسخ کتبی خودشان را که البته دلسردی مسکو را در پی داشت، تحویل دهند. پوتین در مواجهه با این پاسخ که بخش‌های اصلی آن همچنان محرمانه است گفت: به اصلی‌ترین دغدغه‌های‌مان توجه نکرده‌اند.

دام جنگی ناخواسته
 اکنون، با توجه به تلاش‌های دیپلماتیکی که آغاز شده ازجمله سفر رییس‌جمهور ترکیه به کی‌یف، سفر رییس‌جمهور فرانسه به روسیه و اوکراین و برنامه بایدن برای برقراری تماس تلفنی با پوتین، سوال این است که چرا واشنگتن باوجودآنکه شایعه جنگ را سر زبان‌ها انداخته، دنبال بازگشت به میز مذاکره است؟ یک جواب قانع‌کننده این است که بایدن دموکرات می‌خواهد پای مسکو را در دام جنگی ناخواسته گرفتار کند تا در میز مذاکره با همتای روس، او را به عقب‌نشینی از مطالبات امنیتی وادار کند. به‌این‌ترتیب، امنیت اوکراین و اروپا ابزار چانه‌زنی برای گرفتن امتیاز از رقیب است اما آمریکا می‌خواهد روسیه را به کوتاه آمدن از چه مواضعی راضی کند؟ روسیه از شمار نیروها و ادوات جنگی ناتو در محیط پیرامونی خود ناراضی است و عضویت اوکراین در این پیمان را که به استقرار هرچه بیشتر نیروها و تجهیزات دشمن در مرزهایش منجر می‌شود، برنمی‌تابد.اینکه پای میز مذاکره، آمریکا تا چه حد مجال چانه‌زنی برای رسیدن به خواسته‌هایش را داشته باشد، معلوم نیست اما می‌خواهد مطمئن شود که اگر مجبور شد این میز را دست‌خالی ترک کند، حداقل با تحمیل جنگ به روسیه، طرف مقابل را هم متضرر کرده باشد. در تایید این فرضیه به جمله‌ای از «جیک سالیوان» اشاره می‌کنیم که گفته بود: اگر جنگ آغاز شود، هزینه انسانی سنگینی برای اوکراین در پی خواهد داشت اما به‌علت آمادگی و واکنشی که ما نشان می‌دهیم، روسیه نیز هزینه‌های راهبردی متحمل خواهد شد.
 
استقلال منطقه دونباس 
 با توجه به اینکه مسکو هم از ابتدا خواهان مذاکره بود، بعید نیست اکنون که تلاش‌های دیپلماتیک برای فرونشاندن بحران اوکراین آغاز شده، روسیه-آمریکا سر میز مذاکره بنشینند اما جمله‌ای که از لاوروف نقل شد، هشداری است مبنی بر اینکه اگر این مذاکره برد-برد نباشد، مسکو ابایی از این جنگ ناخواسته نخواهد داشت. اینکه بعد از روشن شدن جرقه جنگ چه پیش بیاید، معلوم نیست اما بعید است آمریکا در دفاع از اوکراین که فقط نقش طعمه را برایش دارد، وارد درگیری نظامی با روسیه شود. از اینجا به بعد، هزینه‌ها فقط به دولت کی‌یف تحمیل خواهد شد.
این جنگ که به‌نوعی با توطئه آمریکا به مسکو و کی‌یف تحمیل می‌شود، احتمالا به اعلام استقلال منطقه دونباس در شرق اوکراین منجر خواهد شد. از اینجا به بعد کار غرب مجددا آغاز می‌شود تا به‌زعم خود با اعمال تحریم‌های فلج‌کننده، کمر اقتصاد روسیه را بشکند. مسکو هم در مقابل صادرات گاز به اروپا را مختل می‌کند.
 
واهمه از جنگ
 این جنگ ناخواسته فقط به استقلال دونباس، قطع گاز اروپا و تحریم روسیه ختم نخواهد شد. در چشم‌اندازی تیره‌تر، شاهد استقرار تسلیحات هسته‌ای آمریکا در اروپا و آسیا-اقیانوسیه خواهیم بود و متقابلا، روسیه با استقرار موشک‌های خود در کوبا، می‌تواند آرامش خیال را از واشنگتن بگیرد.سناریوی جنگ پیچیده، ممتد، فرسایشی اما محتمل است و شاید به همین خاطر است که بازیگران دخیل در آن، از عملی کردنش واهمه دارند. اینکه با فروکش کردن هیجان ناشی از کوبیدن بر طبل جنگ، صدای پای دیپلماسی رفته‌رفته بلندتر می‌شود هم از همین‌جا ناشی می‌شود.
مکی: مداخله نظامی در اوکراین به تغییر جغرافیای منطقه منجر می‌شود
 «مرتضی مکی»، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به جنگ روانی غرب در احتمال بروز جنگ در اوکراین، به روزنامه «صبح‌نو» گفت: آمریکا برخی پیش‌دستی را انجام می‌دهد تا موازنه قدرت را به‌سمت خود بکشاند، چراکه اروپایی‌ها با حرکات دیپلماتیک در تلاشند، صحنه را به آمریکا واگذار نکنند. کشورهای قاره سبز تلاش می‌کنند تا با استفاده از ابزارهای مختلف دیپلماسی بحران اوکراین خاتمه یابد؛ ازاین‌رو بود که میان سران آلمان، فرانسه و لهستان نشست‌هایی با موضوع اوکراین برگزار شد یا اینکه، سفر مکرون به روسیه و اوکراین بدین منظور انجام گرفت.
 
فشار روانی غرب بر کرملین
 این استاد دانشگاه، با اشاره به اینکه احتمال حمله نظامی دور از ذهن نیست، افزود: پوتین تلاش می‌کند تا سایه جنگ را بلند و اروپا را به امتیازدهی وادار  کند تا درنهایت به یک توافق خوب دست پیدا کند. آمریکا هم در این کنار فشار را به کرملین بیشتر می‌کند و روی حملات نظامی روسیه مانور می‌دهد تا اگر جنگی صورت بگیرد، دست برتر داشته باشد. هرچند این اخبار و رویدادهای اوکراین فشار روانی غرب روی روسیه است.وی با اشاره به اینکه بحران اروپا پیچیده و حساس است و اگر مداخله نظامی صورت گیرد جغرافیا ی منطقه تغییر می‌کند، تصریح کرد: پیوندهای سیاسی امنیتی میان اوکراین و روسیه زیاد است و به چندین قرن گذشته برمی‌گردد، حتی قبلا دارای یک زبان مشترک بودند. درست است اوکراین در چهارچوب شوروی به‌صورت واحد بود، اما به‌عنوان یک خط حائل میان غرب و شوروی به شمار می‌آمد. این خط حائل غرب و روسیه اگر از بین برود، حوزه نفوذ روسیه محدود می‌شود. فشارهای تبلیغاتی و میدان بازی غرب و روسیه به داخل روسیه نیز کشیده خواهد شد.
 
افزایش تحریم‌ها علیه مسکو
 مکی یادآور شد: پوتین تلاش می‌کند از افتادن اوکراین در آغوش ناتو جلوگیری کند. علی‌رغم الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه دولت اوکراین سیاست نزدیکی به غرب را دارد. اوکراین راهی نیست که با سایه جنگ، امتیاز پیوستن به ناتو را ملغی کند. اگر روسیه به اوکراین حمله کند، آمریکا یا اروپا واکنش سیاسی ندارند اما فشارهای سیاسی و رسانه‌ای افزایش می‌یابد. اگر روسیه حمله کند قدرت مانور غرب در شرق اروپا کم می‌شود. فرانسه و آلمان به دنبال این هستند که با این همسایه بزرگ و ناسازگار سازش کنند. تا حداقل به گاز این منطقه دست یابند. حتی در این فکرند تا در بلندمدت به اهداف خود دست یابند. اگر حمله‌ای به اوکراین صورت بگیرد، میدان بازی در شرق اروپا واگذار می‌شود.