«صبح‌نو» از تحولات مذاکراتی وین خبر می دهد
امیرعبداللهیان: به توافق نزدیک هستیم
مذاکرات وین به حساس‌ترین مرحله ممکن رسیده است. بسیاری از منابع سیاسی اعلام کرده‌اند که هیات‌های مذاکره‌کننده به «جزئیات توافق احتمالی» ورود پیدا کرده‌اند. ورود به جزئیات توافق، به معنای گذار از «کلیات» و متعاقبا، پذیرش خطوط قرمز مطرح‌شده مبنی بر «راستی‌آزمایی»، «ارائه تضمین درخصوص آینده برجام» و از همه مهم‌تر، «رفع عملیاتی تحریم‌ها» است. بااین‌حال تا زمانی که بر سر جزئیات (نحوه عملیاتی‌سازی موارد توافق‌شده) توافق نشود، عملا بر سر هیچ‌چیز توافق نشده است.
براساس اعلام منابع آگاه، یکی از مهم‌ترین اهداف آمریکا و تروییکای اروپایی در مذاکرات وین، بسط مدت‌زمان تعیین‌شده درخصوص محدودیت‌های برجامی ایران
بوده است. در وهله اول، دولت بایدن تلاش کرد تا محدودیت‌های تعیین‌شده درخصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران تا سال2025 میلادی را به محدودیت‌هایی دائمی و الی‌الابد تبدیل کند. در جریان مذاکرات وین نیز مقامات غربی تلاش کرده‌اند تا سال‌های پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای تاکنون (از سال 2018 میلادی تا 2022) را جزء زمان سپری‌شده از انعقاد توافق هسته‌ای در نظر نگیرند.
به عبارت بهتر، مقامات غربی درصدد تمدید محدودیت‌های برجامی تعیین‌شده برای ایران تا حدود چهار یا پنج‌سال پس از سال2025 میلادی بوده‌اند. این درخواست مقامات غربی با واکنش منطقی جمهوری اسلامی ایران مواجه شده است. بر این اساس، سال‌هایی که دولت ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شده به‌علاوه مدت‌زمانی که دولت بایدن نیز به برجام بازنگشته است، جزء زمان اجرایی شدن توافق محسوب می‌شود؛ زیرا کلیت و ماهیت توافق به لحاظ حقوقی از بین نرفته است.موضوع بعدی به مقوله راستی‌آزمایی در بازگشت آمریکا به برجام بازمی‌گردد. راستی‌آزمایی به‌صورت ماهوی، یک پروسه محسوب می‌شود، نه یک پروژه! در این پروسه، باید مشخص شود که آیا واشنگتن واقعا به تعهدات خود در توافق هسته‌ای بازگشته یا در مسیر رفع تحریم‌های ضد ایرانی و عمل به تعهدات خود در این زمینه اهمال
کرده است. در سال2021 میلادی، زمانی که دولت بایدن مذاکرات را بر سر بازگشت به برجام و رفع تحریم‌های ضد ایرانی آغاز کرد، در ابتدا واشنگتن هرگونه راستی‌آزمایی در پروسه بازگشت خود به برجام (ازسوی جمهوری اسلامی ایران) را ناممکن خواند. افرادی مانند جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت بایدن مدعی بودند که با اعلام رسمی بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای، جمهوری اسلامی ایران یا هیچ بازیگر دیگری نباید درخواست راستی‌آزمایی این بازگشت را ارائه دهد؛ زیرا واشنگتن به سخنی که می‌گوید اطمینان دارد. تا قبل از حضور دولت سیزدهم، مقامات آمریکایی یک مرحله در حوزه راستی‌آزمایی عقب‌نشینی کرده و «راستی‌آزمایی محدود و نمادین» را در دستورکار مذاکرات قرار دادند؛ به‌عنوان‌مثال، مقامات آمریکایی تاکید داشتند که راستی‌آزمایی باید در یک پروسه زمانی بسیار محدود (درنهایت 48ساعته) و ناظر به یک تراکنش اقتصادی محدود (به‌عنوان‌مثال فروش یک محموله نفتی به یک کشور دیگر) صورت گیرد، به‌این‌ترتیب که اگر طی 48ساعت پول معامله نفتی ازسوی کشورمان دریافت شد، تهران بازگشت کامل آمریکا به توافق هسته‌ای را مورد تایید قرار دهد. این راستی‌آزمایی محدود و نمایشی، با استقبال شورای عالی امنیت ملی مواجه نشد؛ زیرا مصداق یک رویکرد نمادین و غیرعملیاتی در مسیر رفع تحریم‌های ضدایرانی محسوب می‌شد.
اکنون مطابق اخبار رسیده از وین، مقامات غربی ناچار به موافقت با یک «پروسه عملیاتی» راستی‌آزمایی شده‌اند که ناظر به یک یا دو تراکنش محدود نخواهد بود و فراتر از آن، سایر حوزه‌های تحریمی را شامل می‌شود؛ البته مقامات آمریکایی اصرار دارند که این روند هر چه سریع‌تر (در صورت رسیدن به توافق نهایی) اجرایی شود.هنوز درباره مدت زمان آن اطلاعاتی بیرون نیامده ولی بیشتر از زمان قبلی خواهد بود.
ادامه مذاکرات درباره اخذ تضمین
نکته نهایی، به مقوله تضمین بازمی‌گردد. بخشی از تضمین‌ها معطوف به موارد حقوقی و برخی دیگر معطوف به موارد اعتباری و فنی است. به لحاظ حقوقی، مقامات آمریکایی صراحتا اعلام کرده‌اند که به دلیل عدم تایید کنگره (دوسوم اعضای مجلس سنا)، این توافق حکم یک معاهده رسمی را در حوزه سیاست خارجی آمریکا نخواهد داشت. مقامات آمریکایی برجام را یک «سند سیاسی» می‌دانند که هریک از رؤسای جمهوری این کشور می‌تواند بنابر سلیقه و ذائقه خود با آن برخورد کند. بااین‌حال جمهوری اسلامی ایران به‌درستی اعلام کرده است که برجام در ذیل چارچوبی به نام قطعنامه2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد پذیرفته شده و نگاه سیاسی مقامات آمریکایی به این سند، نمی‌تواند حکم یک نگاه مبنایی را داشته باشد. در این میان، بخشی از مذاکرات ایران و اعضای 1+4 در وین، بر سر نقش‌آفرینی سازمان ملل و کمیته مشترک برجام در ارائه تضمین‌های حقوقی در قبال آینده این توافق است.بخش دیگری از تضمین‌ها، مربوط به موارد اعتباری است؛ جایی که شرکت‌ها و موسسات بین‌المللی و تجاری بتوانند بابت سرمایه‌گذاری میان‌مدت و کوتاه‌مدت در ایران اطمینان‌خاطر پیدا کنند. در این خصوص لازم است گشایش اعتبارات برای شرکت‌هایی که قصد همکاری با ایران (پس از رفع تحریم‌ها) را دارند، به‌صورت بلندمدت‌تر و حتی در تلاقی زمانی با حضور دولت بعدی آمریکا در قدرت قرار گیرد. در این خصوص لازم است وزارت خزانه‌داری آمریکا به شرکت‌ها، تضمین و مجوز لازم را جهت سرمایه‌گذاری بدون دغدغه (دغدغه ناشی از عوارض ابطال دوباره برجام) را ارائه دهد. بخشی از تضمین‌ها نیز جنبه‌ای فنی دارند. بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران معتقد است که خروج دوباره احتمالی آمریکا از توافق هسته‌ای، نباید در ابعاد فنی فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان نیز خللی وارد کند. ازاین‌رو بخشی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده (مازاد بر آنچه در برجام تعیین شده است) و همچنین تعداد زیادی از سانتریفیوژهای نسل جدید باید با سازوکاری که موردتوافق نهایی طرفین قرار خواهد گرفت، در خاک ایران باقی بماند. مذاکرات بر سر انواع تضمین‌های مدنظر از سوی ایران، اکنون در مرحله جزئیات قرار دارد.
زمان تصمیم‌گیری طرف‌های غربی است
شکست یا موفقیت مذاکرات در گرو تصمیم سیاسی طرف‌های غربی و آمریکاست. اگر آنها این تصمیمات را اتخاذ کنند، توافق نهایی در دسترس خواهد بود. همچنان که ایران بارها اعلام کرده که تصمیمات خود را اتخاذ کرده و حال نوبت تصمیم‌گیری ازسوی غربی‌هاست. در همین زمینه «علی باقری»، مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در وین در توییتی نوشت: بعد از هفته‌ها مذاکرات فشرده، بیش از هر زمان به توافق نزدیک شده‌ایم اما تا وقتی درباره همه‌چیز توافق نشده باشد، درباره هیچ‌چیز توافق نشده است. واقع‌بینی، خودداری از زیاده‌خواهی و توجه به تجربه چهار سال گذشته لازمه تحقق این هدف است. باقری اعلام کرد: زمان تصمیم‌گیری طرف‌های مذاکراتی ما فرارسیده است.پس‌ازآن هم «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در مذاکرات وین نیز ضمن موافقت با اظهارات باقری، گفت: اکنون زمان اتخاذ تصمیمات نهایی در مذاکرات وین درباره برجام است.در این میان اما «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه که کشورش همواره نقش پلیس بد مذاکرات را ایفا می‌کرد در اظهاراتی با بیان اینکه مذاکرات وین به نقطه اوج خود رسیده، با انداختن توپ در زمین ایران خواستار اتخاذ تصمیمات سیاسی ازسوی جمهوری اسلامی شد.
امضای بایدن تضمین نیست
از سوی دیگر، گروه ۲۰۰نفری از نمایندگان کنگره در نامه‌ای هشدار‌آمیز ضمن تاکید بر اینکه بایدن مجوز ارائه «تضمین» به ایران درباره برجام را ندارد، اعلام کردند که هر توافقی با ایران بدون تایید کنگره، مجددا لغو خواهد شد. این خبر در حالی منتشر شده است که «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امورخارجه کشورمان در مصاحبه با روزنامه انگلیسی «فایننشال‌تایمز» تصریح کرد ازآنجایی‌که پیش از این ایالات‌متحده با خروج از برجام، تعهداتش را نقض کرده است، هم‌اکنون کنگره این کشور باید درخصوص تعهدات واشنگتن به برجام، یک «بیانیه سیاسی» صادر کند.البته این اولین‌بار نیست که جمهوری‌خواهان با ارسال نامه‌ای دولت بایدن را درخصوص هرگونه توافق با ایران تهدید می‌کنند و پیش از این نیز جمهوری‌خواهان هشدار داده بودند که باید هرگونه توافق با ایران با تایید کنگره باشد و پیش از این نیز اوایل دی‌ماه، سناتورهای جمهوری‌‌خواه با ارسال نامه‌ای از رییس‌جمهور آمریکا خواستند تا اجرای تحریم‌های نفتی علیه جمهوری اسلامی و خریداران نفت ایران را تشدید کند.
امیرعبداللهیان: به یک توافق ، بسیار نزدیکیم
با توجه به ورود گفت‌وگوها به مراحل نهایی و ظاهر شدن چشم‌انداز توافق نهایی، می‌توان گفت درصورتی‌که طرف‌های مقابل در چند حوزه مشخص، به‌ویژه در زمینه تحریم‌ها و دستاوردهای هسته‌ای جمهوری اسلامی تصمیمات نهایی را اتخاذ کنند، توافق در دسترس خواهد بود؛ البته تنها توافق از نظر ایران مطلوب است که میان سرعت بازگشت‌پذیری تعهدات طرفین، از منظر ایجاد بازدارندگی در برابر نقض تعهدات طرف‌های مقابل توازن ایجاد کند و به رفع موثر، فراگیر و ملموس تحریم‌ها منجر شده قابل راستی‌آزمایی باشد و منافع و حقوق ملت ایران را به‌طور کامل تامین و از زیاده‌خواهی و طرح خواسته‌های غیرواقع‌بینانه ازسوی طرف‌های غربی، به‌ویژه در دو حوزه هسته‌ای و تحریم‌ها جلوگیری کرده باشد. همچنانکه حسین امیرعبداللهیان که برای شرکت در پنجاه و هشتمین نشست کنفرانس امنیتی مونیخ در پاسخ به این که چقدر لغو تحریم‌ها را نزدیک می‌بینید و آیا طرفین به توافق می‌رسند؟ گفت: آن چه که مربوط به جمهوری اسلامی ایران هست و ابتکارات فعالی که ایران روی میز مذاکره قرار داده ما به یک توافق خوب و دست یافتنی بسیار نزدیکیم، اما این طرف های غربی هستند که باید ابتکار و انعطاف واقعی خود را به تصویر بکشند و آنها هستند که می‌توانند تعیین کنند که مذاکرات در چند روز آینده به نتیجه خواهد رسید یا در چند هفته آینده.
ارسال نظر