آن جمعه خونین

در این روز، مردم تهران که با هدف اعتراض به سیاست‌ها و عملکرد شاه در میدان ژاله (شهدای فعلی) جمع شده بودند، با رگبار گلوله‌های ماموران حکومتی روبه‌رو شدند. در این گزارش به معرفی یک مستند و 15کتاب پرداخته شده که در ادامه می‌خوانید.
مستند «جمعه خونین» مستندی 27دقیقه‌ای است که علی عطشانی آن را در گروه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مرکز مستندسازی سیما تولید کرده است. جمعه خونین روایت مستندی از قیام 17شهریور است که از بی‌رحمانه‌ترین کشتارهای رژیم پهلوی لقب گرفت.
 گام‌به‌گام با انقلاب؛ نوشته اکبر خلیلی که در سال1375 توسط انتشارات دفتر ادبیات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است. نویسنده در این نوشتار که به‌صورت یادداشت‌های روزانه است، پیشامدهای متعدد سیاسی در سال1357 هـجری‌شمسی از ۱۷شهریور تا 24بهمن‌ماه را روایت می‌کند.
 سیر تکوینی انقلاب اسلامی؛ این اثر به قلم جواد منصوری است که در سال1375 در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی منتشر شده است. «سیر تکوینی انقلاب اسلامی» مروری گذراست بر مهم‌ترین رویدادها و تحولات تاریخ معاصر ایران از دوره قاجار و همزمان با نهضت تنباکو تا پیروزی انقلاب اسلامی که در بخش پایانی به‌طور مفصل درباره واقعه 17شهریور نوشته است.
 روزشمار انقلاب اسلامی؛ تیمی از نویسندگان به تالیف این اثر پرداخته‌اند که دفتر ادبیات انقلاب اسلامی آن را در سال1378 به چاپ رساند. این کتاب جلد پنجم از مجموعه «روزشمار انقلاب اسلامی» است که در آن اخبار و رویدادهای شهریورماه سال1357 به ترتیب روز گزارش شده است. این مطالب از روزنامه‌ها و نشریه‌های داخلی و خارجی، کتاب‌های چاپ داخل و خارج، خاطرات رهبران و مبارزان انقلاب اسلامی، بایگانی فرهنگ ناموران معاصر ایران و سایر منابع استخراج و گردآوری شده است.
 انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک؛ این کتاب را نیز تیم نویسندگان گردآوری کرده و مرکز بررسی اسناد تاریخی در سال1381 منتشر کرده است. این کتاب مجموعه سندهای سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) است که به انواع مقالات، کتاب‌ها، شخصیت‌ها، سخنرانی‌ها و دیگر فعالیت‌های آن به‌خصوص در رویداد 17شهریور اختصاص دارد.
 ک‍ال‍ب‍دش‍ک‍افی‌ ی‍ک‌ واق‍ع‍ه؛ جمعی از نویسندگان ازجمله رخشنده اولادی و هدایت‌الله بهبودی این کتاب را نوشته‌اند و در سال1384 ازسوی م‍وس‍س‍ه‌ م‍طال‍ع‍ات‌ و پ‍ژوه‍ش‌ه‍ای‌ سیاسی به چاپ رسیده است. این کتاب در دو بخش سامان یافته است. بخش اول متن سخنرانی‌ها و پرسش‌ها و پاسخ است، بخش دوم کتاب نیز شامل سه مقاله است که به‌طور مفصل درباره 17شهریور و پیامدهای آن مطالبی را در قالب مقالات بررسی کرده است.
 تاریخ شفاهی قیام 17شهریور؛ محمد طحان نویسنده این اثر است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال1386 آن را چاپ کرد. نگارنده در این کتاب با بهره‌گیری از مصاحبه‌ها و سایر منابع تاریخ شفاهی به توصیف واقعه‌ خونین قیام هفده‌شهریور 1357 می‌پردازد.
 57سال اسارت (از پایداری در تبریز تا فاجعه 17شهریور)؛ به قلم علی‌محمد بشارتی است و موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام(ره) در سال1390 آن را منتشر کرد. در یکی از جلدهای کتاب که هشتمین آن باشد، شرح استراتژی حضرت امام‌خمینی(ره) برای سرنگونی شاه همراه تحلیل و بررسی اوضاع سیاسی کشور و رویداد 17شهریور بیان شده است.
 الام‍ام‌ ال‍خ‍مینی‌ و ۱۷شهریور؛ «الام‍ام‌ ال‍خ‍مینی‌ و ۱۷شهریور» برای نخستین‌بار در لبنان منتشر و سپس توسط آقای محمدجواد مهری به زبان فارسی ترجمه شد که از طریق نشر مرکز اسناد انقلاب در سال1368 به چاپ رسید. در این کتاب به فاجعه 17شهریور و جنایت‌های حکومت پهلوی اشاره شده است.
 ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران و شرحی از 17شهریور؛ به همت حسینعلی علامه‌نوری نگارش شده است که انتشارات نوید نور در سال1381 به چاپ آن پرداخت. در جریان پیروزی انقلاب اسلامی، مجموعه‌ای از عوامل در کنار رهبری امام‌راحل تاثیرگذار بودند. این کتاب ضمن بررسی ریشه‌های پیروزی انقلاب به کنکاش درباره وقایع مهم ازجمله 17شهریور57 پرداخته است.
جمعه سیاه؛ این اثر را حسین نیری نوشته است که سوره مهر در سال1394 به چاپ آن همت گماشت. کتاب «جمعه سیاه» برای گروه سنی نوجوان نوشته شده است و به شرح روایتی داستانی از کشتار مردم در میدان ژاله در 17شهریور می‌پردازد که قالب داستانی و روایی با تصویرسازی‌های مناسب دارد.  
دژخ‍ی‍م‍ان‌ ش‍اه‌ و م‍درس‍ه‌ فیضیه؛ این کتاب به قلم محمد رفیعی‌طا‌لقا‌نی است و سال1362 منتشر شد. کتاب «دژخ‍ی‍م‍ان‌ ش‍اه‌ و م‍درس‍ه‌ فیضیه» با مرور نقاط عطف و تاریخ‌ساز انقلاب به جنایات رژیم شاه می‌پردازد و برای نخستین‌بار به‌صورت یک جزوه و افست منتشر شد. 
م‍ج‍م‍وع‍ه‌ س‍خ‍ن‍رانی‌ها و م‍ق‍الات‌ 17شهریور؛ این اثر را تیمی از نویسندگان گردآوری کردند و فرهنگسرای انقلاب در سال1384 آن را منتشر کرد. کتاب حاضر م‍ج‍م‍وع‍ه‌ سخنرانی‌ها و م‍ق‍الات‌ 17شهریور در کنفرانسی است که با همین عنوان برگزار شد.
اشک جمعه؛ این کتاب را مونا اسکندری نوشته که سوره مهر در سال1394 چاپ کرد. «اشک جمعه» روایت اتفاقات مهم 17شهریور سال57 است. این کتاب به اتفاقات، راهپیمایی‌ها و فعالیت‌های مذهبی در آن دوران پرداخته و پیوند رمانتیکی با واقعه و صحنه‌هایی از عاشورا و کربلا دارد.
 هفدهم؛ عمران صلاحی این اثر را نوشته و نشر ثالث در سال1386 آن را به چاپ رسانده است. کتاب «هفدهم» سروده مرحوم عمران صلاحی است که مربوط به وقایع هفدهم شهریور است. منظومه‎ای ۵٠صفحه‌ای که صلاحی درباره‌اش گفته بود: همه‎اش یک نفس ساخته شده است. وقایعی را که دیده بودم، شب و تحت‎تاثیر آن روز، رفتم پشت‎بام و تا صبح، یک‎نفس و گریه‎کنان نوشتم...
 محبوبه صبح؛ این اثر نوشته راضیه تجار است که در سال1369 توسط انتشارات سوره مهر منتشر شد. «محبوبه صبح» در ارتباط با زندگی محبوبه دانش، دختر هفده‌ساله انقلابی است که در واقعه هفده‌شهریور به فیض شهادت رسیده است. بخشی از فضای این اثر برگرفته از واقعیت و بخش دیگر داستانی است که در آن بیش تر با وفاداری به واقعیات زندگی این شهید، از ظرایف و عناصر داستانی در خلق موقعیت‌ها بهره گرفته شده است.