برجام در خانه سیاست

بیش از هر چیز انتخابات نوامبر موجب مکث و تردید دموکرات‌ها شده است؛ انتخاباتی که می‌تواند توازن سنا را به نفع محافظه‌کاران تغییر دهد. از سوی دیگر، جنگ اوکراین باعث شده که تمرکز واشنگتن بیشتر بر کی‌یف و مسکو 
گذاشته شود، چراکه موفقیت روسیه در جلوگیری از گسترش ناتو به اوکراین می‌تواند زمینه‌های جنگ سرد جدیدی را مهیا کند که این‌بار چین هم در آن نقش جدی‌تر و مهم‌تری خواهد داشت.در تهران هم برخلاف آنچه پیش‌بینی می‌شد منتقدانی از درون جریان اصولگرا به نقد علی باقری و تیم مذاکره‌کننده پرداختند. آنطورکه برخی از کانال‌های خبری مدعی شدند گویا حمید عسکری که عضو تیم مذاکره‌کننده بوده، انتقاداتی را مطرح کرده که همان گفته‌ها موجب ایجاد ادبیات انتقادی نسبت‌به مذاکرات شده است.شاخص‌ترین فرد انتقادکننده حجت‌الاسلام نبویان، از چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری است که به‌شدت از متن موجود انتقاد می‌کند و معتقد است که مذاکرات جدید ازسوی تیم ظریف انجام شده است. وی در روزهای اخیر با شدت بیشتری مواضع گذشته خود را 
پی گرفت و در یادداشتی نوشت: خطوط قرمز ترسیم‌شده ازسوی رهبر معظم انقلاب و نیز قانون اقدام راهبردی مجلس درمورد رفع تحریم‌های برجامی تامین نشده است. همه این اقدامات تاسف‌بار ناشی از آن است که مسوولان اصلی مشغول در مذاکرات فعلی وین -یعنی مسوولان کمیته‌های هسته‌ای، تحریم، تصمیم کمیسیون مشترک و ضمیمه بازاجرا- عینا همان مسوولان اصلی تیم مذاکراتی آقای ظریف هستند؛ به‌طوری‌که کمیته هسته‌ای به آقای بقایی و کمیته تحریم به آقای سادات‌میدانی و دو کمیته تصمیم کمیسیون مشترک و نیز ضمیمه بازاجرا به آقای صابری‌انصاری سپرده شده است.

شکاف در اردوگاه «دلواپسان»
نبویان تنها فرد منتقد نزدیک به تیم مذاکره‌کننده در روند کنونی نیست و علاوه‌بر وی نمایندگان و اشخاص دیگری نیز با انتقاد از عملکرد و دستاورد مذاکرات وین، نکاتی را در این فضا طرح کرده‌اند. در کنار نبویان، افرادی چون خضریان و رسایی هم به نقد متن 27صفحه‌ای پرداخته‌اند. در کنار آن‌ها، افرادی چون امیرحسین ثابتی هم که پیش از این دارای قرابت سیاسی با باقری بودند هم به جمع منتقدان پیوسته‌اند. مذاکرات احیای برجام این‌بار درون دلواپسان هم شکاف انداخته و آن‌ها را به دو گروه تقسیم کرده است.گروهی نزدیک به علی باقری و امیرعبداللهیان که معتقدند در چارچوب برجام مذاکره کرده‌اند و نمی‌توانند چارچوب‌های توافق جامع سال‌94 را تغییر دهند و گروه منتقد که این توافق را بدون دستاورد می‌دانند. در این میان افرادی چون مجید شاکری، از اصولگرایان میانه هم به نقد متن فعلی روی آوردند و از موضع نداشتن انتفاع برای اقتصاد ایران آن را نقد کرده‌اند.اگرچه متن 27صفحه‌ای در روزهای اخیر حواشی بسیاری را آفرید و صف‌آرایی جدید را در مقابل تیم مذاکره‌کننده شکل داد اما هنوز هم مذاکره کننده ارشد ایران دست از رویه گذشته خود نکشیده و نه‌تنها در راستای تنویر افکارعمومی درخصوص این مباحث توضیحاتی ارائه نداده، بلکه درخصوص اتفاقاتی که تاکنون در وین افتاده، توضیح قابل‌قبول و مبسوطی را در دستورکار نداشته است.هرچند یک سایت خبری تحلیلی که در گذشته پرچمدار مخالفت با برجام بوده، حالا در مطلبی ادعاهایی را درخصوص این متن مطرح کرده است، بدون اینکه این ادعاها به اثبات رسیده باشد یا اینکه ازسوی مقامات رسمی تایید
 شده باشد. این سایت می‌نویسد: «متن اعلام‌شده، درحقیقت نه پیش‌نویس و نه فکت‌شیت و گزاره برگ، بلکه جمع‌بندی پاسخ آمریکا به پیشنهادات ایران در دور هفتم وین است. این متن موردتایید دولت قرار نگرفته و صرفا در مرحله بررسی برای تعیین موارد اختلافی و تعریف سناریوهای جدید برای تامین منافع از توافق است. با احترام به تمامی منتقدان متن ۲۷صفحه‌ای، باید گفت بسیاری از مواردی که این عزیزان تحت‌عنوان «خط‌قرمز» مفروض کرده‌اند، هیچ ارتباطی با دستورالعمل مذاکرات ندارد و صرفا خواسته‌هایی است که هرچند دستیابی به آن امتیازات مهمی است اما محقق نشدن آن عدول از خطوط قرمز نیست.»

منتقدان باقری چه می گویند؟
انتقادها به علی باقری در ماه‌های گذشته به‌دلیل رفتار غیررسانه‌ای و عدم صحبت درخصوص روند مذاکرات از یکسو و فعالیت بیش از حد اولیانوف، نماینده روسیه در وین از سوی دیگر باعث شده است تا نگاه ویژه‌ای به مذاکره‌کننده ارشد ایران در وین شکل بگیرد. در مقطع فعلی اما این سوال مطرح می‌شود که اگر مذاکره‌کنندگان فعلی چون آقای باقری معتقدند که در قالب برجام مذاکره کرده‌اند و بر همین اساس هم به انتقادات جواب می‌دهند، چرا در ماه‌های پایانی دولت گذشته و در دوران گذار بین دو دولت آن‌طورکه برخی حامیان دولت روحانی می‌گویند، با جمع‌بندی مذاکرات مخالفت کرده‌اند.اگر این گونه است حتما باید استدلالی داشته باشند و اگر این گزاره درست نیست، چرا به‌صورت علنی آقای باقری به آن پاسخ نمی‌دهد؟ آقای باقری به‌عنوان رییس تیم مذاکره‌کننده ایرانی کمترین بروز و ظهور رسانه‌ای را داشته و عملا روایت مذاکرات را باید از زبان علی واعظ، فرد نزدیک به تیم‌های مذاکره‌کننده غربی شنید یا از اولیانوف که این موضوع عملا ابتکارعمل را از رسانه‌های کشور می‌گیرد.این توقع زیادی نیست که آقای باقری درباره این روند تقریبا 6ماهه مذاکرات توضیح دهند تا جامعه در جریان اقدامات ایشان قرار بگیرد. اینکه در طول این مذاکرات متن موجود چه تفاوتی با متن دولت قبل داشته حتما می‌تواند به تصمیم‌گیری پایتخت‌ها کمک کند. چرا که طرفداران دولت گذشته مدعی هستند متن مذاکرات فعلی یا متنی که عراقچی به آن دست یافته بود تفاوتی ندارد.اگر هم روند کنونی ادامه پیدا کند، در خلأ روایت مقام ایرانی، روایت‌های جایگزین از سوی دیگر مقامات درگیر در مذاکرات، چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور، به فضای منفی کنونی دامن خواهد زد و دستان خالی رسانه‌های داخلی در ماه‌های اخیر، اعتباربخشی به رسانه‌های بیگانه را که به‌دنبال منافع خاصی هستند رقم خواهد زد.

ماهیت برجام؛ تولید شکاف در سیاست داخلی 
برجام که از ابتدای انعقاد باعث شکاف سیاسی در جامعه ما شده است، هنوز هم همان رسالت را با خود همراه دارد. در سال94 هم عده زیادی برجام را توافقی ضعیف و غیرقابل‌قبول می‌دانستند و در مقابل آن‌ها عده‌ای در حمایت از ظریف و دولت وقت، برجام را دستاوردی بزرگ برای ملت ایران معرفی می‌کردند که بسیاری از شئون ملت ایران حتی تا آب خوردن مردم را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد که درنهایت اینگونه نشد و با خروج ترامپ از این توافق، درگیری‌های داخلی در حقیقت همان آب به آسیب دشمن ریختن بود و نفعی برای مردم ایران نداشت.به نظر می‌رسد که ماهیت برجام تولید شکاف در سیاست داخلی است؛ روزگاری میان جلیلی و ظریف. روزگاری هم میان حامیان جلیلی و برخی از نزدیکان به جبهه پایداری با دوستان سابق چون علی باقری. 
آیا قدرت این شکاف به اندازه‌ای هست که احیای برجام را به حالت تعلیق درآورد یا همچنان اختلافات داخلی در آمریکا به ادامه وضع موجود می‌انجامد.حالا علی‌رغم دعواهای چندین ساله داخلی و دفاع و انتقادهای پی‌درپی نه‌تنها مشکلات مردم ایران برطرف نشده، بلکه با گسترش تحریم‌ها و فشارهای ظالمانه بی‌سابقه، زمان به نفع ایران سپری نشده است و طرف غربی با بدعهدی و وقت تلف کردن، از هرگونه انتفاع اقتصادی ایران از برجام جلوگیری کرده‌اند. آمریکایی‌ها که در هفته‌های اخیر نتوانسته‌اند تصمیم سیاسی لازم برای بازگشت به برجام را بگیرند، اگرچه مقصر وضعیت فعلی مذاکرات وین هستند اما نباید مخالفت‌ها و انتقادهای داخلی به روند کنونی و به‌ویژه نزدیکان به تیم مذاکره‌کننده فعلی به اتفاقات ماه‌های گذشته را کم‌اهمیت قلمداد کرد.