«صبح‌نو»، ابعاد سفر امیر قطر به ایران را بررسی کرد
میانجی؟
شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیرقطر که با هیات بلندپایه اقتصادی و سیاسی به تهران سفر کرد، ضمن دیدار و گفت‌وگو با مقامات ارشد کشورمان بر سر موضوعات منطقه‌ای و دوجانبه تبادل‌نظر و رایزنی کرد.
ژنو شرق
اگر در گذشته در مباحث دیپلماسی قطر به جز حمایت از برخی گروه‌های تکفیری نقش‌آفرینی دیگری در منطقه نداشت اما روزبه‌روز نگاه قطر به مباحث منطقه کلان‌نگرتر شده و امروز درحال تبدیل شدن از بازیگر جزء به بازیگر کل است. با وجود جوانی شیخ تمیم مسیری را که بن‌سلمان رفته است نمی‌رود و یک سیاست پویا و محافظه کار را دنبال می‌کند. هرچند که قطر در بعد ژئوپلیتیکی بسیار محدود است اما با سیاست درهای باز سعی دارد از ظرفیت رقابت در منطقه ارتزاق کند تاجایی‌که با تمام جریان‌های پیرامون خود همکاری دارد از طالبان گرفته تا حزب‌الله لبنان و ترکیه. قطر در فضای کنونی به‌سمت عمان شدن می‌رود و کشور خود را به محلی برای حل‌وفصل اختلافات منطقه‌ای تبدیل کرده است؛ از این رو غربی‌ها لقب ژنو شرق را به این کشور کوچک داده‌اند؛ کشوری که این روزها به‌دنبال بازکردن گره مذاکرات هسته‌ای است. ایران نیز با توجه به اهمیت قطر برای غرب، به‌ویژه در حوزه انرژی سعی دارد امتیازهای فرابرجامی و بزرگ خود را از طریق قطر از آمریکا بستاند. آمریکا نیز قطر را مهم‌ترین متحد غیرناتوی خود می‌داند و از طریق کارت قطر به‌دنبال حل کردن مشکلات خود با ایران است.
میانجیگری بین تهران و واشنگتن؟
باتوجه به اینکه مذاکرات هسته‌ای در وین به مدت دو ماه متوقف شده و اختلافات کلیدی بین تهران و واشنگتن بر مذاکرات سایه انداخته است، امیر قطر تلاش دارد با میانجیگری بین ایران و آمریکا تا حد امکان حفره‌های به‌وجودآمده در برجام را پر کند. سفر امیر قطر که یک روز پس از سفر نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین به تهران انجام شد، نشان داد توافقات هسته‌ای به نقطه‌ای رسیده که لازم است با وساطت برخی بازیگران خارج از مذاکرات، این گره باز شود. درحالی‌که آمریکا در سال‌های اخیر تلاش کرده تا موانع زیادی بر سر راه آزادسازی منابع مالی ایران در خارج ایجاد کند، قطر می‌تواند با وساطت بین دو طرف این موانع را مرتفع کند. قطر می‌خواهد نقشی را که عمان طی سال‌های گذشته در برجام ایفا می‌کرد برعهده بگیرد. گویا امیر قطر رابطه نزدیکی با دولت آمریکا دارد از این فرصت استفاده خواهد کرد تا بتواند خروجی قابل‌توجهی از مذاکرات وین به دست آورد اما اینکه مذاکرات وین به نوعی به بن‌بست خورده، ناشی از زیاده‌خواهی آمریکا در میز مذاکرات است که حاضر نیست به تعهداتش عمل کند. به‌دلیل سابقه بدعهدی واشنگتن در برجام و خروج از این توافق، ایران این‌بار دنبال گرفتن تضمین‌هایی است تا از خروج مجدد آمریکا از برجام جلوگیری کند اما واشنگتن دادن هر گونه تضمینی را رد کرده و همین مساله احتمال شکست مذاکرات را تقویت کرده است. در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای، اخیرا گزارشی از احتمال امضای توافق امنیتی بین آمریکا و رژیم‌های عربی برای رفع نگرانی‌های اعراب منتشر شده است و به نظر میرسد آمریکا روی نقش قطر برای متقاعد کردن ایران و شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس حساب ویژه باز کرده است تا از تشدید تنش‌ها بین دو طرف کاسته شود. به خاطر نقش دوحه در حل پرونده طالبان و آمریکا، واشنگتن جایگاه ویژه‌ای به قطر در حل بحران‌های منطقه‌ای قائل بوده و امیدوار است تا این کشور این‌بار هم موفق عمل کند. هرچند قطر تلاش می‌کند با میانجیگری، جایگاه خود در حل بحران‌های مهم جهانی را اثبات کند اما نزدیک کردن دیدگاه‌های ایران و آمریکا در مسائل هسته‌ای و منطقه‌ای به‌راحتی انجام نخواهد شد، چراکه واشنگتن باید نظر لابی صهیونیستی و اعراب منطقه را نیز جلب کند که تجارب گذشته در این زمینه ناموفق بوده است.
آغاز فصل جدیدی از سیاست همسایگی
دوحه به‌خوبی می‌داند، زمانی که همه کشورها قطر را تحریم کردند، ایران بود که همه امکانات را در اختیار آن‌ها قرار داد تا بتوانند رفتوآمدهای اقتصادی و برای این تحریم اقتصادی راه‌هایی داشته باشند. سیاست دولت سیزدهم مبنی بر گسترش روابط با همسایگان است، طبیعتا این سفر یکی از نشانه‌های اجرای این سیاست نه در حرف، بلکه در عرصه عمل است.
از سویی دیگر، دولت قطر نیازمند همکاری‌های منطقه‌ای در زمینه رفتوآمدهای هوایی و همچنین همکاری‌های توریستی است. پیش از این مذاکراتی درمورد امکان اقامت تماشاگران بازی‌های جام‌جهانی در برخی مناطق جنوبی ایران انجام شده است که اگر علاقه‌مند هستند، از ایران دیدن کنند؛ البته، دو اشتراک دیگر نیز بین ایران قطر وجود دارد که در زمینه نفت و گاز است؛ لذا می‌توان آنگونه که در زمان حضور هیات قطری در ایران، قابل ارزیابی بود، مذاکرات و تفاهم‌نامه‌هایی است که در زمینه منابع و مخازن مشترک دو کشور در خلیج‌فارس به امضا رسید.
خط بطلان بر توطئه‌های فرامنطقه‌ای
نباید فراموش کرد؛ دشمنان فرامنطقه‌ای به‌دنبال اختلاف‌افکنی در منطقه هستند و سفر امیر قطر به تهران، می‌تواند آغازی بر پایان بحران منطقه‌ای باشد. یکی از نکاتی که باید در موضوع سفر امیر قطر به ایران مورد توجه قرار داد، بحران‌هایی است که در جهان اسلام وجود دارد؛ هر دو کشور می‌توانند با نفوذی که در مناطق مختلف در جهان اسلام دارند، نقطه شروعی برای پایان بحران‌ها محسوب شود. واقعیت امر این است که امروز همکاری‌های دوجانبه ایران و قطر می‌تواند در حل بحران‌های جهان اسلام و جهان عرب، بسیار موثر واقع شود. توافقات و گسترش روابط این دو کشور می‌تواند در کاهش حضور عامل ناامن‌کننده منطقه، یعنی رژیم‌صهیونیستی موثر باشد؛ البته با توجه به دیدگاه‌های مشترک دو کشور ایران و قطر در موضوع فلسطین، نزدیکی دو کشور می‌تواند در رسیدن فلسطین به آرمان‌هایش ازجمله آزادی قدس است، کمک شایانی داشته باشد.
خانعلی‌زاده: قطر می‌خواهد در نظم جدید جهانی، ایران شریک منطقه‌ای دوحه باشد
«مهدی خانعلی‌زاده»، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به سفر امیر قطر به تهران و دستاوردهای این سفر به روزنامه «صبح‌نو»، گفت: سفر امیر قطر با سفرهای دیگری از مقامات جهان به کشورمان همزمان شد. سفرهایی که بیشتر به گفتمان تبدیل شده بود تا مذاکرات. حتی «انریکه مورا»، معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین هم که به تهران سفر کرد درهمین راستا بود، صحبت کردن برای آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در عمان یا غرب. البته باید این مهم را هم برشمرد که دوحه برای جام‌جهانی روی جزیره کیش حساب باز کرده و موردتایید قرار گرفته است. تفاهم‌نامه‌ای هم که به امضا رسید در این باره بود که تماشاگران یا تیم‌های مسلمان در جزیره کیش اسکان یابند.
همراهی دوحه با ایران در تحولات منطقه‌ای
این کارشناس مسائل بین‌الملل، با اشاره به تحولات منطقه‌ای و شکل‌گیری نظم نوین جهانی، افزود: سفر امیر قطر به ایران را هم باید در تنش‌های موجود دوحه و ریاض دید. گویا قطر به‌دنبال این است که با اتفاقات نظم نوین جهانی، یک شریک منطقه‌ای همچون ایران داشته باشد. قطر می‌خواهد با قرارگرفتن درکنار ایران، اتفاقات سوریه و افغانستان یا عراق را هم دنبال کنند.
کاهش نقش میانجیگری عمان
وی در پاسخ به اینکه آیا قطر جایگزین عمان در میانجیگری‌های منطقه‌ای خواهد شد یا خیر، تصریح کرد: از زمانی که ایران اعلام کرد برای گفت‌وگو با طرف‌های غربی به میانجیگر نیاز نداریم، شاهد کاهش نقش عمان در این گونه میانجیگری‌ها هستیم و بیشتر گفتمان‌ها و دیدارهای ایران و عمان به فعالیت‌های اقتصادی محدود شده است. معمولا اسم عمان که می‌آید نقش میانجیگری آن در دستگاه دیپلماسی برجسته می‌شود؛ البته قطر در این میان تلاش دارد تا حرفی برای زدن داشته باشد و خودش را مطرح سازد. حتی از زمانی که تمرکز آمریکا در منطقه و به‌خصوص روی عربستان کاهش یافته است، قطر تلاش دارد تا جایگزینی برای این گونه سیاست‌های جدید منطقه‌ای باشد. امارات، عربستان و ترکیه در منطقه با هم همراه شدند. قطر هم می‌خواهد با در کنار ایران قرارگرفتن در نظم جدید منطقه‌ای دیده شود.
این استاد دانشگاه، با اشاره به تحولات جدید کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با درگذشت شیخ زاید، رییس امارات، تاکید کرد: همان اتفاقی که با فوت پادشاهان سعودی در عرصه سیاست عربستان افتاده است این اتفاقات هم در امارات می‌افتند. در عرصه سیاست امارات و قانون اساسی این کشور، ابوظبی باید پادشاه می‌شد اما این امر به دوبی انتقال یافت. هرچند این امر به‌خاطر وجود شیخ محمد‌بن‌زاید آل‌مکتوم در دوبی آرامش یافته بود اما پس از درگذشت رییس کنونی امارات، جنگ قدرت سیاسی در دوبی بالا خواهد گرفت. دیگر متانت سیاسی خارجی در شیوخ جوان امارات دیده نخواهد شد و همان بلایی که سر اوضاع سیاسی عربستان افتاده است در امارات نیز تکرار خواهد شد.
قدردانی امیر قطر از مردم ایران
«تمیم بن‌حمد آل‌ثانی»، امیر قطر بامداد در پیامی در توییتر از استقبال و مهمان‌نوازی ایران قدردانی کرد. وی در این پیام توییتری نوشت: «از جناب آقای ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهور به دلیل استقبال و مهمان‌نوازی گرم در سفر امروزم به تهران که شامل گفت‌وگو با جناب‌عالی در زمینه جنبه‌های حمایت از همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف بود، تشکر می‌کنم.»
امیر قطر در ادامه پیام توییتری خود نوشت: «در این سفر همچنین راه‌های ارتقای امنیت و ثبات منطقه را در پرتو تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بررسی قرار دادیم.»
تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، عصر روز پنجشنبه (۲۲ اردیبهشت) در نشست خبری مشترک با آیت‌الله رئیسی، اظهار داشت: روابط ایران و قطر، یک روابط مستحکم و استوار است و این روابط مبتنی بر حسن همجواری و سفر اخیر آقای رییس‌جمهور رئیسی به قطر یک گام بسیار مهمی بود.
شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی تاکید کرد: بنده امروز در ایران هستم تا تاکید کنم که ما هرچه بیشتر به‌دنبال تقویت روابط و پیشبرد آن هستیم.
ارسال نظر