افراطی

مصطفی تاجزاده از چهره‌های شهیر جریان اصلاحات به شمار می‌آید. تاجزاده در دولت هفتم، معاون وزیر کشور(عبدالله نوری) و سرپرست این وزارتخانه پس از استیضاح وی بود. اگرچه برخی نیز بر این اعتقاد بودند که عامل اصلی استیضاح عبدالله نوری، اقدامات رادیکال تاجزاده در این وزارتخانه بود. این چهره اصلاح‌طلب در بلواهای مختلف سیاسی ازجمله تیرماه 78 و فتنه 88، از نیروهای موثر به شمار می‌آمد. در حادثه کوی دانشگاه، مصطفی تاجزاده به‌‌عنوان معاون سیاسی وزیر کشور دوران اصلاحات یکی از عناصر فتنه‌گری بود که دائما میان وزارت کشور و کوی درحال رفت‌وآمد بود و سخنرانی‌های عجیبش موجب شد بعدها تعدادی از صاحب‌نظران و نمایندگان مجلس بگویند: «حوادث کوی دانشگاه از داخل وزارت کشور هدایت می‌شد.»

 تلفیقی از ساختارشکنی و فرصت‌طلبی
 در جریان فتنه سال88 تقریبا تمامی کارشناسان سیاسی، بحث تقلب در انتخابات آن سال را یک سناریوی از قبل طراحی‌شده می‌دانند؛ به این جهت که نیروهای مختلف اصلاح‌طلب در این زمینه با هماهنگی کامل به عرصه سیاسی کشور وارد شدند و با اردوکشی خیابانی سناریوی فشار از پایین و چانه‌زنی از بالا را کلید زدند. نقش بی‌بدیل تاجزاده در جریان فتنه آن سال نیز موجب شد که این چهره رادیکال به مدت تقریبا هفت سال زندانی شود. تاجزاده طی یک دهه گذشته نیز نقش برهم‌زننده کنشگری سیاسی اصلاح‌طلبان را به‌عهده داشته است. در شرایطی که برخی اصلاح‌طلبان در برهه‌های مختلف تلاش داشتند با کنشگری عملگرایانه، خودشان را به قدرت و حاکمیت نزدیک کنند، تاجزاده با اظهارات تند علیه ساختارهای کشور، بازی اصلاح‌طلبانه را به هم زده است.
البته کنشگری تاجزاده همزمان که به ساختارشکنی طعنه می‌زند، جلوه‌های روشنی از فرصت‌طلبی را نیز شامل می‌شود. به بیان روشن‌تر، تاجزاده درعین‌حال که فردی رادیکال و ساختارشکن است اما آنجایی که فضا اقتضا کند، از ایده‌هایش دست می‌شوید؛ برای نمونه، تاجزاده در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری در سال1392 در نامه‌ای که از زندان اوین منتشر کرده بود، مدعی شد: «محافظه‌کاران حاکم درحال تبدیل شعار «میزان رأی ملت است» به شعار «میزان رأی حاکمیت است»، هستند و شورای نگهبان راه برای پیروزی نامزد موردنظر حاکمیت را هموار کرده است». تاجزاده اضافه کرد: «راهی جز عدم شرکت در انتخابات  نداریم». بااین‌حال و پس از کناره‌گیری عارف از صحنه انتخابات و پررنگ‌تر شدن حضور حسن روحانی در انتخابات، تاجزاده در زندان در انتخابات شرکت کرد و حتی همسر وی نیز با حضور در حسینیه ارشاد در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و چهارمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا شرکت کرد.
مصطفی تاجزاده طی سال‌های اخیر با عبور از مشی اصلاح‌طلبی، شیوه‌ای ساختارشکنانه‌ را در روش سیاسی خود برگزیده است. اقدامات و مواضع رادیکال تاجزاده همواره با انتقاد برخی اصلاح‌طلبان، مواجه بوده است؛ به بیان دیگر، قرابت اظهارات تاجزاده طی این سال‌ها با ایده‌های اپوزیسیون خارجی به نحوی بوده که اپوزیسیون داخلی نیز جرات حمایت از او را از دست داده است؛ چراکه نیروی منتقد داخلی نیک می‌داند که حمایت از ایده‌های تاجزاده، ماهیت و هویت اصلاح‌طلبانه آن‌ها را از اساس زیرسوال خواهد برد. گرچه تاجزاده همیشه ادعا کرده که یک اصلاح‌طلب است و نیتی برای براندازی ندارد اما اظهارات او نشان می‌دهد که ایده‌هایش تا چه اندازه مماس و در مواردی، منطبق با ایده‌های براندازان خارج‌نشین است؛ برای نمونه، تاجزاده آبان‌ماه سال1397 در گفت‌وگو با سایت جماران با اشاره به نسبت اصلاح‌طلبان رادیکال ازجمله خودش با براندازان تصریح کرد: «براندازان می‌گویند تا جمهوری اسلامی سرنگون نشود مشکلات میهن و مردم حل نخواهد شد. 

 ما می‌گوییم تلاش برای سقوط جمهوری اسلامی کشور را دچار آشوب‌های بسیار جدی می‌کند که خروج از آن ممکن است سال‌ها و بلکه دهه‌ها طول بکشد. به نظر من بسیاری از انتقادهایی که مطرح می‌شود، وارد است و بسیاری از آن‌ها همان انتقادهایی هستند که پیش‌تر از سوی اصلاح‌طلبان در نقد وضع موجود، مطرح شده‌اند.
انتقادهایی به‌ویژه در زمینه ناکارآمدی سیستم، فساد و تبعیض‌های ناروا و ساختاری ... اما اصلاح‌طلبان با براندازان در راه‌حل مرزبندی و اختلاف دارند». تاجزاده سال‌ها پیش در گفت‌وگویی با حسین دهباشی رسما اعلام کرد که بزرگ‌ترین ایراد او و هم‌طیفانش در ابتدای انقلاب، گنجاندن اصل ولایت‌فقیه در قانون اساسی بود. بااین‌حال، تاجزاده بهمن‌ماه سال1400 در نامه‌ای به سعید حجاریان تصریح کرد: «قصد براندازی ندارد و بر حذف کامل ولایت فقیه از قانون اساسی هم پافشاری نمی‌کند». 
قرابت راهبردی و تاکتیکی تاجزاده با براندازان موجب شده تا اصلاح‌طلبان همواره میان خود و تاجزاده خط انفکاک هویتی و روشی بکشند. اصلاح‌طلبان می‌دانند که ضریب دادن به اظهارات ساختارشکنانه تاجزاده، اولا شانس آن‌ها برای دستیابی به قدرت را محدود می‌کند و ثانیا، اصالت هویتی آن‌ها مبنی بر «اصلاح امور در چارچوب نظام» را با چالش گفتمانی مواجه خواهد کرد. با وجود این قاعده کنشگری، بازداشت اخیر تاجزاده موجی از حمایت را در میان اصلاح‌طلبان درباره او برانگیخت.
 
اصلاح طلبان چه می کنند؟ 
 خبر بازداشت مصطفی تاجزاده، فعال به‌ظاهر اصلاح‌طلب، با واکنش تند چهره‌های فعال در جبهه اصلاحات مواجه شد. مجمع عمومی جبهه اصلاحات نیز در آخرین نشست خود، ضمن حمایت از تاجزاده خواستار آزادی سریع او شد. حمایت طیف‌های مختلف اصلاح‌طلبی از تاجزاده و درخواست آن‌ها برای آزادی این چهره، می‌تواند بیانگر این واقعیت باشد که اصلاح‌طلبان در شرایط کنونی برای اعاده حیثیت سیاسی از خود(نزد هواداران اجتماعی‌شان) به رادیکالیسم نیاز مبرم دارند.
 اصلاح‌طلبان تصور می‌کنند هرچه خود را در موضع انزوای تحمیلی ازسوی حاکمیت قرار بدهند و همزمان به رادیکالیسم تاجزاده‌ای نزدیک شوند، می‌توانند برای خود آبرو و اعتبار کسب کنند. در واقع بازداشت تاجزاده و سپس سیل حمایت‌ها از او، برای اصلاح‌طلبان آورده سیاسی به همراه دارد. فعالان جریان اصلاحات با فضاسازی و اعمال فشار سعی می‌کنند از وضعیت به‌وجودآمده، برای ارتقای وجاهت سیاسی خود بهره‌برداری کنند. 
در ادامه و در گفت‌وگو با بیژن مقدم به این سوال پاسخ دادیم که تاجزاده آیا اصلاح‌طلب است یا ساختار شکن و چرا اصلاح‌طلبان با وجود انتقادات شدید به مشی سیاسی او، در شرایط کنونی از او حمایت می‌کنند؟ مقدم بر این باور است که تاجزاده تعمدا کارهایی می‌کند که به بازداشتش ختم شود تا از این طریق، حمایت سایر اصلاح‌طلبان را جلب کند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
 مسیر تاجزاده، براندازی با پوشش اصلاح‌طلبی است
 بیژن مقدم، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو»، با اشاره به مشی و مرام سیاسی تاجزاده اظهار کرد: باید دید که وضعیت آقای تاجزاده چیست و بین براندازی و اصلاح‌طلبی، باید کدامش را برای او انتخاب کنیم.  مقدم با بیان اینکه مسیر تاجزاده، مسیر براندازی است اضافه کرد: مسیر تاجزاده، براندازی با پوشش اصلاح‌طلبی است اما بسیاری از افراد در جریان اصلاحات چون می‌دانستند که روش تاجزاده خسارت‌های بیشتری برای آن‌ها خواهد داشت، تاجزاده را قبول ندارند و عملا میان خود و تاجزاده مرزبندی دارند.  مقدم تصریح کرد: در ظاهر اما تاجزاده می‌گوید که من داخل جریان اصلاحات هستم چون تاجزاده و دوستان او نمی‌توانند سوابق، مسوولیت‌ها و حتی تندروی‌های خود در انقلاب را انکار کنند.
وی با بیان اینکه روش تاجزاده مدلی از براندازی است و بابت همین موضوع جریان اصلاحات دنبال او راه نیفتاد، افزود: تاجزاده این اواخر سعی کرد میان خود و جریان سلطنت‌طلب مرزبندی کند که آن هم به نظر من، یک پوشش است. مناظره اخیر تاجزاده با طرفداران باقی‌مانده رژیم پهلوی، درواقع برای این بود که ننگ حمایت اصلاح‌طلبان از پهلوی پاک شود. این تحلیلگر مسائل سیاسی تاکید کرد: اصلاح‌طلبان رادیکال مثل تاجزاده و سلطنت‌طلبان در مخالفت با نظام جمهوری اسلامی با مختصات فعلی‌اش، مشترک هستند و خیلی اختلافی در اصل براندازی ندارند. شاید میان این‌ها بر سر آلترناتیو اختلاف باشد اما بر سر موضوع جمهوری اسلامی، اختلافی با همدیگر ندارند.
مقدم با بیان اینکه اصلاح‌طلبان نمی‌خواهند جمهوری اسلامی با مختصات فعلی‌اش وجود داشته باشد، تاکید کرد: اصلاح‌طلبان رادیکال برای اینکه به اقدامات خود جلوه قانونی بدهند، در یک سری پوشش‌هایی قرار می‌گیرند. این تحلیلگر مسائل سیاسی اضافه کرد: اینکه دستگیری تاجزاده صحیح بوده یا خیر، خارج از تحلیل ماست اما اثر منفی آن، حداقل این بود که جریان اصلاح‌طلب را پشت آدمی آورد که تا دیروز از او حمایت نمی‌کردند. بااین‌حال، نوع رفتار تاجزاده تا الان مدلی از براندازی بوده است.
تحلیلگر مسائل سیاسی در پاسخ به این سوال که اصلاح‌طلبان چرا با وجود برائت قبلی، از تاجزاده حمایت کرده‌اند؟ گفت: اصلا‌ح‌طلبان از هر فرصت و بهانه‌ای علیه جمهوری اسلامی، دستگاه قضائی و دستگاه حاکمه استفاده می‌کنند و این بازداشت هم برای آن‌ها یک فرصت است و تفاوتی ندارد. مقدم افزود: تاجزاده پیش‌تر در سال‌88 هم سابقه بازداشت و زندان داشته است و به نظر من، او خودش تعمدا کاری می‌کند که به بازداشتش ختم شود. رفتار تاجزاده نوعا به گونه‌ای است که می‌خواهد بازداشت برایش رقم بخورد تا چیزهایی که ندارد ازجمله حمایت اصلاح‌طلبان را به دست بیاورد. مقدم تاکید کرد: تاجزاده نماد یک چهره رادیکال است اما اصلاح‌طلبان این رادیکالیسم را به دیگران نسبت می‌دهند. اگر بخواهید نماد و مختصات رادیکالیسم را ببینید، باید تاجزاده را ببینید.