در گزارش ویژه «صبح نو» علت کناره گیری صدر از قدرت، جایگاه مرجعیت آیت الله حائری در جریان صدر و پیش بینی روزهای آینده عراق را بخوانید
بهترین فرد برای رهبری امت
روز گذشته مقتدی صدر از فعالیت سیاسی کناره‌گیری کرد، هرچند این اقدام او مسبوق به سابقه است و در سال۲۰۱۴ میلادی نیز کناره‌گیری خود را از فعالیت‌های سیاسی اعلام کرده بود اما بیانیه روز گذشته آیت‌الله حائری، رهبر و مرجع دینی جریان صدر، قطعا در ادامه فعالیت سیاسی او تاثیر خواهد گذاشت و بدنه جریان صدر در تبعیت از مرجع دینی خود، از رفتار خود مواظبت خواهند کرد.
بنابراین پیش‌بینی می‌شود این هیاهوی داخلی در عراق با بیانیه آیت‌الله حائری رو به خاموشی برود و زمینه برای تشکیل دولت فراهم شود.طرفداران جریان الصدر هشتم مرداد در اعتراض به قصد گروه‌های سیاسی شیعه از جمله چهارچوب هماهنگی مبنی بر تشکیل جلسه پارلمان و انتخاب رییس‌جمهور و پس از آن انتخاب نخست‌وزیر، در میدان التحریر تجمع کردند و بعد از تظاهرات به منطقه سبز و از آنجا داخل ساختمان پارلمان و صحن آن وارد شدند و بعد از یک هفته تحصن داخل آن به بیرون از آن منتقل شدند. این جریان بعد از آنکه نتوانست با فشارها و تهدیدها پارلمان را منحل کند، طرفدارانش را به‌سمت ساختمان دیوان‌عالی عراق هدایت کرد و آن‌ها در برابر این ساختمان تحصن کرده، خیمه زدند. بااین‌حال تا این لحظه پارلمان منحل نشده و قرار است که دادگاه فدرال عراق امروز سه‌شنبه دراین‌باره تصمیم بگیرد. همچنین روز گذشته طرفداران صدر به کاخ ریاست‌جمهوری یورش بردند و ساختمان استانداری ذی‌قار در شهر ناصریه را بستند؛ موضوعی که واکنش دولت و تمام جریانات سیاسی عراق را در پی داشت و جریان صدر را دعوت به آرامش و گفت‌وگو کردند.
البته باتوجه‌به بیانیه مرجعیت دینی جریان صدر و انتقاد ایشان از فتنه‌انگیزی و توصیه به حفظ وحدت و انسجام، انتظار می‌رود اردوکشی خیابانی هم درنهایت به انتها برود.همچنانکه بعد از ساعتی از تسخیر کاخ ریاست جمهوری، نیروهای امنیتی، طرفداران صدر را از کاخ ریاست جمهوری عراق بیرون کردند.اما در کنار این رویدادها، سفارش آیت‌الله حائری به مردم عراق و مقلدین خود است که از آنان خواستند از ولیّ، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اطاعت کنند. در بیانیه ایشان آمده است: «حضرت ایشان برای رهبری امت و اداره مبارزه با نیروهای ستمگر و مستکبر در این شرایط، شایسته‌تر و بایسته‌ترند، شرایطی که نیروهای کفر و شر ضد اسلام محمدی (ص) اصیل هم‌قسم شده‌اند.» در ادامه این گزارش، تحولات عراق روز گذشته مورد بررسی و تفسیر قرار گرفته است.
کناره‌گیری آیت‌الله حائری از مرجعیت
حضرت آیت‌الله سیدکاظم حسینی‌حائری، مرجع‌تقلید شیعیان عراق و رهبر و مرجع دینی جریان صدر، روز گذشته (دوشنبه) در بیانیه‌ای اعلام کرد که به‌دلیل ناتوانی جسمی و بیماری از مرجعیت تقلید شیعیان انصراف می‌دهد.
ایشان در بیانیه‌ای ضمن اعلام تصمیم خود و اینکه نمایندگان ایشان دیگر حق دریافت وجوه شرعی را ندارند، مقلدان خود و شیعیان را به تبعیت و اطاعت از آیت‌الله العظمی خامنه‌ای دعوت کرده و ایشان را شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت اسلام دانستند.
در بیانیه آیت‌الله حائری همچنین آمده است که هر کسی بخواهد با بهره‌بردن از نام دو شهید صدر میان مردم عراق اختلاف بیندازد و درحالی‌که فاقد درجه اجتهاد و دیگر شرایط لازم است، بخواهد رهبری شرعی را برعهده بگیرد، از صدری‌ها نیست.
این عالم گرانقدر همچنین در بیانیه خود ادامه حضور اشغالگران آمریکایی در خاک عراق را از بزرگ‌ترین حرام‌‌ها نزد خداوند دانست. ایشان در بخشی از بیانیه خود همه مومنان را به الحشدالشعبی مقدس سفارش و تاکید کردند: «همه باید از آن به‌عنوان نیرویی مستقل که در دیگر نیروها وارد نشده است، حمایت و آن را تایید کنند؛ زیرا همان‌گونه که بارها تاکید کرده‌ام، کنار دیگر نیروهای مسلح عراقی، قلعه محکم و دست توانا برای کسانی است که در پی امنیت و منافع مردم کشور عراق‌اند.»
سیدکاظم حسینی‌حائری (زاده ۱۳۱۷ش) از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان سید محمدباقر صدر است. پس از شهادت سیدمحمدباقر صدر و سیدمحمد صدر، گروهی از مردم عراق به‌خصوص حامیان خاندان صدر وی را به‌عنوان مرجع دینی و سیاسی خود برگزیدند.
کاظم حائرى در سال1394 هجرى‌قمرى بر اثر فشارهاى دولت عراق مجبور به ترک وطن و مهاجرت به ایران شد. او به شهر قم آمد و در حوزه علمیه قم شروع به درس و بحث و ادامه راه استاد شهید خود پرداخت. وى با مجالس درس پررونق خود جمع فراوانى از فضلاى حوزه را به دور خود جمع و آنان را با افکار عالى خود و شهید سیدمحمدباقر صدر آشنا کرد.
او درحال به انجام رساندن تاسیس مدرسه‌اى علمیه به نام مدرسه علمیه شهید سید محمدباقر صدر است. وى شب‌هاى جمعه و شب‌هاى ماه مبارک رمضان در این مدرسه به تدریس اخلاق و عقاید مى‌پردازد.
شهید سیدمحمدباقر صدر نیز علاقه وافرى به آیت‌اللّه سیدکاظم حائرى داشت. وى در یکى از نامه‌هاى خود به ایشان مى‌فرماید: «فقد تسلمت بقلب یرتعش شوقا و حنینا و ینزف ألما، سطورکم الحبیبة و قرأتها مرارا و تکرارا». «نامه دوست‌داشتنى شما را با قلبى که از شوق لرزان و با ناله‌اى دردناک از فراق شما دریافت کردم و آن را چندین بار خواندم».
وى در جاى دیگر مى‌فرماید: «قد ربیتک یا أبا جواد من الناحیة العلمیة و کنت آمل أن أستعین بک فى هذه المرحلة.» اى اباجواد، من شما را از جهت علمى تربیت کردم و آرزو دارم تا در این دوران از یارى شما بهره‌مند گردم».
جایگاه آیت‌الله حائری در عراق و جریان صدر
«مهدی شکیبایی»، کارشناس مسائل عراق، با اشاره به بیانیه آیت‌الله حائری و کناره‌گیری ایشان از مرجعیت؛ به روزنامه «صبح‌نو»، گفت: همانطور که در بیانیه ایشان گفتند، دلیل کناره‌گیری خود را کهولت سن اعلام کردند و تشخیص دادند به‌دلیل ناتوانی جسمی از عهده مرجعیت مقلدان خودشان برنمی‌آیند و برای جلوگیری از مشکلات آینده، این شجاعت و شهامت را داشتند که این بیانیه را اعلام کنند. مدت‌هاست که ایشان در تصمیم خود اصرار داشتند و درنهایت به این تصمیم‌شان جامه عمل پوشاندند. این اقدام را باید نوعی شجاعت دانست که در دو سال اخیر صحبتش را عنوان کرده بودند که به‌دلیل مشکلات جسمی از مرجعیت کناره‌گیری کنند. از سوی دیگر، ایشان هم این سطح از شجاعت را داشتند که با مقلدان خودشان صریح باشند و با این اقدام شجاعانه و صادقانه که به شخص ایشان برمی‌گردد بیانیه‌ای صادر کنند. هرچند با کناره‌گیری ایشان، جامعه مسلمین از مرجعیت ایشان محروم می‌شوند اما باید به نظر ایشان احترام گذاشت.
این تحلیلگر سیاسی با اشاره به کناره‌گیری آیت‌الله حائری از مرجعیت و تاثیر آن در جایگاه مقتدی صدر، تصریح کرد: آقای حائری‌حسینی از شاگردان سیدمحمدباقر صدر بودند و حتی از مرحوم شهید محمدباقر صدر و هم سیدمحمد صدر نقل‌قول‌هایی درباره اعلمیت آیت‌الله حائری وجود دارد. اما نسبتی که ایشان با دو شهید داشتند این بود که مقلدان آن دو بزرگوار ایشان را به‌عنوان مرجع خود معرفی کردند و پس از شهادت صدر، مقلدان زیادی در عراق وجود دارند و شامل مقلدان شهیدین صدر می‌شوند، ازجمله خود مقتدی صدر هم از مقلدان آیت‌الله حائری هستند. باتوجه‌به محتویات بیانیه و خطابی که به‌صورت غیرمستقیم به آقای مقتدی و پرهیزی که به ایشان دادند، جایگاه مقتدی را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. به نظرم پیروان خاندان صدر را با تاملی روبه‌رو خواهد کرد که مقلدان بیش از اینکه مقتدی صدر را هدف خود بدانند، آیت‌الله حائری را مرجعیت و محور خود می‌دانند و این تاثیرگذار است. در بیانیه مقتدی صدر می‌بینیم وقتی که مرجعیت آیت‌الله حائری نکاتی را مطرح می‌کنند، مقتدی هم اعلام کناره‌گیری از فعالیت‌های سیاسی می‌گیرد. این به این معنی است که اثرگذاری کوتاه‌مدت آن بیانیه، کناره‌گیری مقتدی را از عرصه سیاسی رقم می‌خورد. در بلندمدت هم تاثیر خودش را بر هواداران مقتدی خواهد داشت و در آینده وضعیت صدر و هوادارانش را روشن می‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که تاثیر و نفوذ آیت‌الله حائری در عراق چه میزان است، یادآور شد؟ بیش ترین مقلدان ایشان در عراق است و شخصیتی است انقلابی و اصیل و قائل به تاسیس حکومت اسلامی. همین‌طور کتاب‌هایی درباره مبانی حکومت اسلامی، ولایت فقیه و عصرغیبت تالیف کردند. بهخاطر این نوع نگاه تحت تعقیب رژیم بعث بودند تا اینکه با فشار حزب بعث به قم مهاجرت کردند و از آنجا رهبری پیروان خود را داشتند. ایشان را به‌عنوان مرجعیت انقلابی در عراق می‌شناسند و لذا جریانات انقلابی، ضداستعماری و ضدصهیونیستی در عراق از ایشان تاثیر می‌پذیرند. در همین بیانیه که در باب کناره‌گیری‌شان از مرجعیت صادر کردند بر ضرورت مبارزه با استعمار و اشغالگران آمریکایی در عراق تاکید داشتند؛ این نگاه در عراق هواداران زیادی دارد. بهخاطر این نوع نگاه که برخوردار بودند و در حوزه‌های مختلف علاوه‌بر هشدارهایی به مقتدی به مبارزه با اشغالگران و رژیم‌صهیونیستی نیز می‌پردازد که از مرجعیتی که رهبری انقلاب عراق را برعهده دارد، این انتظار هم می‌رود.
شکیبایی با اشاره به معنای اینکه چرا آیت‌الله حائری از مقلدان خود خواستند که از آیت‌الله خامنه‌ای اطاعت کنند؟ تاکید کرد: همانطور که عنوان کردم آیت‌الله حائری قائل به تشکیل حکومت اسلامی هستند و در این حوزه ایران را یک سرمشق و الگو می‌دانند. در این راه و مسیر از زمانی که مرجعیت دینی را برعهده داشتند، بیش ترین نزدیکی خود را به ایران داشته و کتاب‌های متعددی نیز نوشتند، طبیعی است که با این نوع دیدگاه نسبت‌به حکومت اسلامی و نمونه آن که در ایران است، به مریدان و مقلدان خودش توصیه می‌کنند. روشن است از نسخه‌ای پیروی کنند که به جریان خود ادامه می‌دهد که رهبری آن را آیت‌الله العظمی خامنه‌ای برعهده دارند. ایشان یک نسخه از نظریه ولایت‌فقیه را قبول دارند و به مقلدان خودشان توصیه کردند که این خط را دنبال کنند. اشاره ایشان در این توصیه، به حشدالشعبی عراق است که به‌عنوان یک بازو در کنار مرجعیت فعال است، مبارزه علیه صهیونیسم و همراه بودن با حشدالشعبی را به‌عنوان یک موجودیت علیه چالش‌های موجود در عراق توصیه می‌کنند.
نگرانی آیت‌الله حائری از آینده سیاسی عراق
«حسن هانی‌زاده»، کارشناس مسائل عراق در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به بیانیه آیت‌الله حائری و کناره‌گیری ایشان از مرجعیت، عنوان کرد: در طول روزهای اخیر، دو استعفای ناگهانی رخ داد که در آینده عراق تاثیرگذاری بالا داشتند؛ نخست، کناره‌گیری صدر از پارلمان بود. او که در دو دهه گذشته از محبوبیت در بین جوانان عراق برخوردار بوده و پیروزی وی در انتخابات پارلمانی موجب شد تا 73کرسی پارلمانی به دست گیرد و حزب سائرون را در میان دیگر احزاب و توده‌های عراق نشان دهد اما استعفای ناگهانی صدر از عرصه سیاست عراق همواره مورد تردید رهبران سیاسی این کشور قرار دارد؛ چراکه همیشه اعلام کرده که از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد ولی مدتی بعد بازگشته است. این کناره‌گیری باعث می‌شود که فضای دلپذیرتری در جامعه عراق ایجاد شود و باید دید رفتار آقای صدر تاکتیکی است یا جدی؛ رفتاری که شاکله عراق را ترسیم می‌کند.
این تحلیلگر سیاسی افزود: نباید فراموش کرد سیاست مقتدی صدر شفاف نیست و تعریف مشخصی از شخصیت وی وجود ندارد، هرچند پس از بیانیه آیت‌الله حائری گفته هیچ‌وقت ادعای رهبری و مرجعیت نداشته و برای همیشه از فعالیت سیاسی کناره‌گیری می‌کند. اما سال‌های پیش هم یک‌بار دیگر از سیاست خداحافظی کرد اما دوباره به فعالیت‌های سیاسی بازگشت.
وی ادامه داد: بیانیه آیت‌الله حائری و کناره‌گیری از مرجعیت، نشان می‌دهد که ایشان باتوجه‌به فضای مرجعیت عراق به‌شدت از آینده سیاسی این کشور بیمناک هستند. درخواست ایشان برای برکناری از مرجعیت در حالی ارائه می‌شود که جایگاه ایشان در بین عشایر فرات میانه و شیعیان عراق بسیار والاست و از هواداران خود خواسته‌اند که از آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی تقلید کنند و این یک حرکت کاملا دقیق و حساب‌شده است؛ زیرا آیت‌الله حائری شخصیتی است که از دخالت قدرت‌های منطقه و دشمنان عراق و تلاش برای برهم زدن امور این کشور نگران بوده و این درخواست از رهبر ایران نشان می‌دهد که او در نظر دارد پیوند عمیقی بین نجف و قم ایجاد و مانع ایجاد شکاف میان ایران و عراق شود. هانی‌زاده با اشاره به تنش‌های روز گذشته در کاخ ریاست‌جمهوری عراق، اشاره کرد: عوامل حزب بعث سعی دارند ثبات و آرامشی که در عراق است را برهم زنند اما آقای کاظمی، نخست‌وزیر این کشور تلاشش این است که بین همه جریانات تعامل و رابطه برقرار کند و مشکلات سیاسی از راه مذاکره و گفت‌وگوی گروه‌های سیاسی حل‌وفصل شود.
پایان صدر
پس از آنکه آیت‌الله سیدکاظم حسینی حائری که به‌عنوان مرجع تقلید بسیاری از حامیان جریان صدر و شخص مقتدی الصدر شناخته می‌شود، از مرجعیت کناره‌گیری کرد و به‌طور غیرمستقیم مقتدی صدر را خطاب قرار داد و از تفرقه‌افکنی میان مردم عراق به نام شهیدین صدر به‌شدت انتقاد کرد. مقتدی صدر نیز طی بیانیه‌ای ادعا کرد که از فعالیت سیاسی کناره می‌گیرد. در بیانیه مقتدی الصدر آمده است: «بسیاری ازجمله آقای حائری فکر می‌کنند که این رهبری به لطف یا دستور آنان به دست آمده است درحالی‌که این به لطف خداوند و فیض پدرمان بوده است»، صدر که از آیت‌الله حائری به‌عنوان بدیلی برای مرجعیت عراق، آیت‌الله سیستانی استفاده می‌کرد، حال در این بیانیه به مرجع دینی خود گفته است: «نجف اشرف مقر اصلی مرجعیت دینی بوده و هست» و افزود که هرگز ادعای عصمت یا اجتهاد یا حتی رهبری نکرده و صرفا خود را «امرکننده به معروف و نهی‌کننده از منکر» می‌داند و هدفی جز «اصلاح اعوجاجی که عامل اصلی آن نیروهای سیاسی شیعه بوده‌اند» ندارد و می‌خواسته آنان را «به ملت‌شان نزدیک کند.» صدر در این بیانیه می‌افزاید: من نیز اعلام می‌کنم که دیگر در امور سیاسی دخالت نخواهم کرد و از اکنون به‌طور کامل از عرصه کناره‌گیری می‌کنم و همه دفاتر وابسته به خود جز مرقد و موزه و موسسه میراث خاندان صدر را مسدود می‌کنم». وی افزوده است که همگان را از تعهدات‌شان معاف کرده و «اگر فوت کردم یا کشته شدم برای من فاتحه بخوانید.»
دفتر مقتدی صدر پس از اعلام کناره‌گیری او از صحنه سیاسی با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد:
۱. مشارکت به اسم جریان صدر در امور سیاسی و دولتی و همه نهادهای وابسته آن و همه فعالیت‌های اجتماعی ممنوع است.
۲. سر دادن شعار و اهتزاز پرچم به اسم جریان صدر ممنوع است.
۳. استفاده از هرگونه ابزار رسانه‌ای ازجمله شبکه‌های اجتماعی به اسم جریان صدر ممنوع است.
مشروعیت اقدامات مقتدی صدر کاهش یافت
سعدالله زارعی، کارشناس مسائل منطقه در تبیین بیانیه آیت‌الله حائری در گفت‌وگو با «صبح‌نو»، اظهار داشت: آیت‌الله سیدکاظم حائری از شخصیت‌های مبارز، عالم و برجسته عراق بودند که در روند مبارزه با رژیم صدام حسین نقش بسزایی داشتند.
وی افزود: گاهی نقش ایشان با شهید آیت‌الله محمدباقر صدر مقایسه می‌شد؛ بعد از اینکه رژیم صدام حسین سقوط کرد، آیت‌الله سیدکاظم حائری در بین طیفی از عراقی‌ها که عمدتا صدری‌ها بودند، گاهی به‌عنوان مرجع تقلید و گاهی به‌عنوان رهبر مذهبی شناخته می‌شد. زارعی با تاکید بر اینکه این وضعیت تا زمانی که مقتدی صدر اقداماتی را در عراق انجام داد که با وحدت شیعیان سازگار نبود، وجود داشت، گفت: در این شرایط، راه آیت‌الله حائری از راه صدر جدا شد و هرچه جلوتر آمدیم، این فاصله‌گذاری بیش تر شد.
جدایی راه حائری از صدر از سال 2010
این کارشناس مسائل منطقه با اشاره به اینکه اگر بخواهیم نگاهی تاریخی به موضوع داشته باشیم، از حدود سال۲۰۱۰ میلادی نکاتی بین آیت‌الله حائری و مقتدی صدر آغاز شده و همین طور استمرار یافته است، گفت: در این اواخر مقتدی صدر درخصوص ارجاع احکام و مسائل مذهبی به آقای حائری خودداری می‌کرد و تقریبا امور مذهبی را در جریان صدر در اختیار خود داشت.
وی افزود: البته گفته می‌شد که مقتدی صدر رساله دارد و در حال تکمیل رساله است، درحالی‌که به‌ندرت می‌توان کسی را در عراق یافت که چنین وجهه‌ای را برای مقتدی صدر قبول داشته باشد.
زارعی با تاکید بر اینکه بیانیه آیت‌الله حائری و اینکه ایشان مسوولیت مرجعیت را کنار گذاشتند و مقلدان‌شان را به تقلید و پیروی از آیت‌الله خامنه‌ای فراخواندند، باتوجه‌به سوابق آقای حائری امر عجیب و غریبی نبود، گفت: علاقه ایشان به حضرت آقا و ترجیح ایشان نسبت‌به رهبر انقلاب یک امر روشن و بدیهی بود اما در این شرایط که کسانی در عراق درصدد بودند که با جدایی از آیت‌الله سیستانی یک مرجعیت مذهبی در این کشور ایجاد کنند، اعلان آیت‌الله حائری برای آن‌ها ضربه به حساب می‌آید.
اظهارنظر درباره جریان صدر ساده نیست
وی ادامه داد: درخصوص جریان صدری‌ها و شخص مقتدی صدر هم بیانیه آیت‌الله حائری پر از نکته است و نشان می‌دهد که ایشان هم از یک فهم بالا و هم از یک شجاعت بالا برخوردار است؛ زیرا امروز اظهارنظر درباره جریان صدر در عراق کار ساده‌ای نیست. این نوع اظهارنظرها بدون هزینه نیست و اینکه ایشان با صراحت نظرات خود را بیان می‌کند، از شجاعت ایشان نشات می‌گیرد.
این کارشناس مسائل منطقه با اشاره به تاثیر بیانیه آیت‌الله حائری در عراق، گفت: با این بیانیه از مشروعیت بسیاری از اقدامات مقتدی صدر کاسته خواهد شد و به همین جهت هم وی در یک اقدام واکنشی که به نظر من یک استعفای واقعی از صحنه سیاست نبود، زیرا در چند نوبت دیگر هم شاهد اقدام و بیانی اینچنینی بوده‌ایم، به این موضوع واکنش نشان داد. زارعی تاکید کرد: درعین‌حال این موضوع نشان‌دهنده اهمیت بیانیه آیت‌الله حائری و اهمیت جایگاه ایشان در عراق است.
وی ادامه داد: به نظر بنده، مقتدی صدر به‌دنبال این بود که با استعفا موجی در عراق برای حمایت از خود راه بیندازد و بخواهد نشان دهد که برخلاف آنچه در بیانیه آیت‌الله حائری آمده است، آقای صدر موقعیت مذهبی مستحکمی دارد.
این کارشناس مسائل منطقه تاکید کرد: پیش‌بینی می‌شود، مقتدی در روزهای آینده یک راهپیمایی گسترده را در عراق به نفع خود راه بیندازد و به‌عنوان درخواست مردم برای بازگشت به صحنه سیاست و مذهب این موضوع را در چارچوب جدیدی پیش می‌برد.
ارسال نظر