پیشنهاد تحول اساسی در آرایش شبکه‌های تلویزیون ملی

از پنجم مردادماه ۱۴۰۱، دو شبکه تلویزیونی «شما» و «ایران‌کالا» برای بار دوم تعطیل خواهند شد.
ماجرای تولد و مرگ این دو شبکه، نمادی آشکار از شیوه مدیریت رسانه ملی در ایران است.
شبکه تلویزیونی «بازار» در سال۱۳۹۰ (دوره آقای ضرغامی) راه‌اندازی شد اما به‌دلیل شکست در جذب مخاطب، در سال۱۳۹۴ (دوره آقای سرافراز) تعطیل شد. سپس در سال۱۳۹۵ (دوره آقای علی‌عسکری) با نام جدید «ایران‌کالا» دوباره راه‌اندازی شد و در سال۱۴۰۱ (دوره آقای جبلی) به‌دلیل شکست مجدد در جذب مخاطب تعطیل شد.
شبکه تلویزیونی «شما» هم در سال۱۳۹۰ راه‌اندازی شد اما به‌دلیل شکست در جذب مخاطب، در سال۱۳۹۴ تعطیل شد. سپس در سال۱۳۹۵ دوباره راه‌اندازی و در سال۱۴۰۱ به‌دلیل شکست مجدد در جذب مخاطب تعطیل شد.
طبیعتا در یک نظام مدیریتی سالم، «آزموده را آزمودن خطاست» و امکان ندارد در عرض یک دهه، دو خطای راهبردی تکرار شوند اما در سازمان صداوسیما -به عللی که اکنون مجال گفتن آن نیست- بستر لازم برای چنین تصمیمات بزرگ اشتباهی، مهیا و قابل‌تکرار است.
به این بهانه تصمیم گرفتم پیشنهادم در سال۱۳۹۵ را -که پس از مطالعه گسترده نظرسنجی‌ها و به بهانه بازآرایی شبکه‌های تلویزیونی برای رییس جدید سازمان صداوسیما نوشته بودم- بازنویسی و به‌شکل عمومی منتشر کنم. شاید گوش شنوایی برای آن باشد.
سازمان صداوسیما باید از یک «سازمان اداری» به یک «سازمان رسانه‌ای» تبدیل شود (یادداشت قبلی‌ام را بخوانید) و باید برای مدیریت ادراک مخاطب، راهبردهای علم «بازاریابی» را بیاموزد.
در بازاریابی، راهبرد «بخش‌بندی» (Segmentation) مخاطب یک راهبرد اساسی است.
تلویزیون می‌تواند مخاطب خود را براساس «ویژگی‌های فردی»، «گرایش به قالب‌های تلویزیونی» و «گرایش به موضوعات محتوایی» بخش‌بندی کند.
ویژگی‌های فردی شامل سن (خردسال/ کودک/ نوجوان/ جوان/ ... / کهنسال)، جنسیت، زبان، نژاد/قومیت، دین/مذهب، جغرافیا (جهانی/ ملی/ محلی)، میزان خودشکوفایی و ... هستند.
قالب‌های تلویزیونی پرطرفدار شامل فیلم سینمایی، سریال، مستند، پویانمایی، مسابقات ورزشی و ... هستند.
موضوعات محتوایی پرطرفدار در ایران نیز می‌توانند سبک زندگی، ورزش، اقتصاد، هیات‌های مذهبی، انقلاب اسلامی و ... باشند.
سازمان صداوسیما بودجه محدودی دارد و طبیعتا نمی‌تواند در شرایط کنونی، به‌سراغ تاسیس شبکه‌های تلویزیونی جدید برود اما می‌تواند با هرس و بازطراحی شبکه‌های تلویزیونی موجود، نقاط قوت خویش را تقویت کند و روند ترسناک ریزش مخاطب را متوقف سازد.
براین اساس پیشنهاد می‌کنم شبکه‌های تلویزیونی به شکل زیر بازآرایی شوند:
1. «شبکه یک» به‌عنوان شبکه موضوع‌محور «انقلاب اسلامی» در جغرافیای «ملی» بازطراحی و «شبکه افق» در آن ادغام شود.
2. «شبکه دو» به‌عنوان شبکه موضوع‌محور «سبک زندگی» با توجه ویژه به جنسیت «زن» در جغرافیای «ملی» بازطراحی شود و «شبکه نسیم» و «شبکه سلامت» در آن ادغام شوند.
3. «شبکه سه» به‌عنوان شبکه «جوان» در جغرافیای «ملی» بازطراحی شود و برنامه‌های خانوادگی آن به شبکه دو منتقل شوند.
4. «شبکه چهار» به‌عنوان شبکه مخاطب‌محور «نخبگان» در جغرافیای «ملی» به راه خود ادامه دهد.
5. «شبکه پنج» به‌عنوان «شبکه استان تهران» در جغرافیای «محلی» بازطراحی و به معاونت استان‌ها منتقل شود.
6. «شبکه پویا» به‌عنوان شبکه مخاطب‌محور «خردسال» و موضوع‌محور «مهد کودک» در جغرافیای «ملی» ارتقا یابد و در یک فرکانس مستقل پخش شود.
7. «شبکه نهال» به‌عنوان شبکه مخاطب‌محور «کودک» و موضوع‌محور «دبستان» در جغرافیای «ملی» ارتقا یابد و در یک فرکانس مستقل پخش شود.
8. «شبکه امید» به‌عنوان شبکه مخاطب‌محور «نوجوان» و موضوع‌محور «دبیرستان» در جغرافیای «ملی» بازطراحی شود.
9. «شبکه آی‌فیلم فارسی» به‌عنوان شبکه قالب‌محور «سریال‌های ایرانی و خارجی» در جغرافیای «ملی» به معاونت سیما منتقل و «شبکه تماشا» در آن ادغام شود.
10. «شبکه نمایش» به‌عنوان شبکه قالب‌محور «فیلم‌های سینمایی ایرانی و خارجی» در جغرافیای «ملی» به راه خود ادامه دهد.
11. «شبکه مستند» به‌عنوان شبکه قالب‌محور «مستند» در جغرافیای «ملی» به راه خود ادامه دهد و «شبکه آموزش» در آن ادغام شود.
12. «شبکه ورزش» به‌عنوان شبکه موضوع‌محور «ورزش» در جغرافیای «ملی» به راه خود ادامه دهد.
13. «شبکه جام‌جم» به‌عنوان شبکه مخاطب‌محور «فارسی‌زبان» در جغرافیای «جهانی» بازطراحی و به معاونت برون‌مرزی منتقل شود.
14. «شبکه قرآن و معارف» به‌عنوان شبکه موضوع‌محور «هیات‌های مذهبی» در جغرافیای «ملی» بازطراحی شود.